Sidemålskarakteranalyseparallellpjatt

No snakkar politikarane igjen om hovudmål og sidemål og sånt. Eg lurer på om eg ikkje høyrde skuleministeren seie på radioen ein morgon eller føremiddag denne veka at det å fjerne karakterane frå sidemålet vil motivere elevane betre i sidemål. Men ettersom eg ikkje kan finne noko sitat frå henne som kan underbyggje at det faktisk var henne eg høyrde (radioen var ikkje forgrunnen, eg hadde litt andre ting å konsentrere meg om), må eg heller ty til ein politikar frå eit anna parti, som har sendt ut pressemelding og er referert i mange aviser på denne måten:

Han tror endringene vil gi elevene mer motivasjon for å lære både sitt hovedmål og sidemål. Dette gjøres best gjennom å integrere sidemål som del av norskundervisningen, og ikke ha egne karakterer eller eksamen, sier Pedersen.

Vel, tja. Spør studentane på eit emne nokre av oss har høyrt om på ein høgare utdanningsinstitusjon ein stad (eller spør referansegruppa som forutsåg det, og som grunngav profetien sin). På det kurset var strykprosenten rundt 10, pluss minus litt, så vart dei graderte karakterane erstatta av «greidd/ikkje greidd» (bestått/ikke bestått på sidemålet mitt), og kort tid seinare låg strykprosenten oppunder 40. Men (agurknytt) som delprestasjon gjorde dei det langt betre i den delen som vart undervist vha. (tilfeldig, dette med målformkorrelasjonen, vil eg tru, men la oss krydre agurken her) sidemålet til dei fleste, hm.

Men i alle fall, ifylgje den politisk kompetente analysen (og eg vedgår at eg ikkje har politisk kompetanse), så må desse greiene her tyde at…

Men hm, huff. Hysj no.

Legg forresten merke til at eg ikkje har vore innom spørsmålet «ja eller nei til spynorsk eller bok-jål» her. Eg har berre kommentert ein hypotese. Og eg skal vere ærleg nok til å ta med atterhalda om at det er sjølvsagt mange ting som kan påverke motivasjonen for både det eine og det andre.

Read Full Post »

Då straumen var borte

Vi var på Sunnmøre i jula, og så kom stormen, ikkje så ille som i 1992, men han bles godt, ja. Den støvgrå bilen min som stod parkert utanfor nordveggen til foreldreheimen, godt skiten etter turen frå Trøndelag, fekk gratis vask etter naturmetoden, og var skinande rein og raud då det hadde blåse frå seg.

Straumen var borte både i kortare og i lengre tid. Nevøen tok det med godt humør og syntest det var artig (heilt til han ikkje fekk sjå DVD), verre var det med oss utolmodige vaksne. På 1. juledag gjekk straumen rundt kl. 19 og kom ikkje tilbake før rundt 04.50. Så gjekk straumen igjen i 16-tida, og var borte i nesten 17 timar. I mangel av primus vart det brødskiver til middag.

Nyårsorkanen 1992

Eg hugsar korleis det var i 1992, natt til fyrste nyårsdag var det ikkje råd å sove, nabohuset miste delar av taket, straumen var borte, og sjølve sprang vi rundt for å handtere dei luksuriøst minimale problema vi hadde i eige hus. Og då klokka vart 08 og vi slo på radioen, kunne Dagsnytt melde: «Sinnataggen er stjålet.» Fordi dei ikkje hadde samband med Vestlandet, og dermed ikkje visste på det tidspunktet korleis det stod til.

Men etter kvart kom NRK i rute, og vi fekk oppdaterte meldingar om situasjonen heile tida. Hugsar eg ikkje heilt feil, var både bygderadioen og NRK Møre og Romsdal på lufta.

Dagmar i 2011

Så gjekk det tjue år, og stormen Dagmar kom. Bruer vart stengde, sjøen ramponerte vegen, straumen var borte, fasttelefonen fungerte ikkje, snart forsvann datatrafikken frå mobilnettet (niks internett), snart var berre naudsamtalar mogelege, og etter til saman tre–fire timar forsvann mobilnettet fullstendig. Og vi hadde altså ikkje primus.

Det som hadde vore fint no, var litt informasjon om reparasjonsarbeidet, om montørane som var ute i uvêret, om kva for nokre bruer og vegar som var stengde eller skadde, om tidsaspekta i det heile.

Og straumleverandøren Tussa serverte oppdaterte meldingar på nettsidene sine. Dei kunne fortelje nøyaktig kva for nokre område som var råka, nøyaktig kvar feilen låg, og ikkje minst at dei arbeidde med å utbetre problema, og at alt tilgjengeleg mannskap var mobilisert. Dette var nemleg ikkje sjølvsagt i slikt vêr, så slikt ville vere kjekt å få vite.

Men når straumen og alt er borte, må ein ty til andre informasjonskjelder. Så vi skrudde på batteriradioen. Beredskapskanalen NRK P1 var ikkje å finne på den fliken av FM-nettet som framleis fungerte. Vi fann derimot eit skurrande P2, og fekk ei kjensle av kontakt med omverda. Og Dagsnytt fortalde at det var storm på Vestlandet, at straumen var borte for titusenvis av menneske, og at P1 var borte i delar av området. Ikkje så veldig mykje nytt, altså.

Kanskje var det meir informativt på P1, det veit eg ikkje. Vi snakka litt om å prøve DAB-radioen i bilen, men slo det frå oss. Og ikkje berre pga. vêret (som var grunn god nok). Trass i kjempegrønt dekningskart (såkalla «meget god dekning») er det nemleg null DAB-dekning der i garden.

Det som hadde vore kult

17 timar utan straum i eit så stort område kan ein leve med (vi var vel mellom dei som fekk straumen fyrst tilbake). Til og med nokre dagar kan gå an for tolmodige sjeler med primus som nyttar høvet til å avise frysaren. Det kan til og med vere koseleg om ein gjer det beste ut av det.

Men når ein fyrst har eit system for å informere folkesetnaden, hadde det vore kult om Dagsnytt kunne ha også dei elles informasjonsavskorne som målgruppe, og bruke eit minutt på å informere dei litt om korleis det går med arbeidet. Og ikkje bruke heile sendinga på å gjenta kvar bidige time at «titusenvis» der borte i vest er straumlause, og at det er utruleg å oppleve flaum i Førde sentrum. Men NRK hadde denne gongen ikkje ressursar til anna enn å vere austlandsk lokalradio med reisebrev frå vest.

Vel, denne gongen sa dei i alle fall ikkje «les mer på nrk.no».

Read Full Post »

Å verte føreslegen nedlagd

Infoskjerm på Dragvoll

I desember vart det som kjent føreslege å leggje ned ei rekkje humanistiske fag på Dragvoll, les meir om dette saman med landsoversikta i Morgenbladet 6. januar. I alle fall vi på lingvistikk har jo fått vite at vi framleis skal ha lov til å forske innanfor våre eigne fagområde, sjølv om alle forstår at det ikkje vil vere like lett å halde seg fagleg oppdatert når ein skal undervise i noko anna. Det vil også verte vanskelegare å finne studentar som er kvalifiserte til å verte assistentar på forskingsprosjekt. Det hyggjelege er sjølvsagt at vi ikkje skal seiast opp.

Eg har blogga tidlegare om det nyttige i det tilsynelatande unyttige, og eg har nemnt nokre døme på meir umiddelbart nyttige utslag av mitt eige teorifag. Det er heilt klart at det også ville vere ille å leggje ned språkleg kommunikasjon (om studiet her) og andre små fag, men no tillèt eg meg å vere meg sjølv nærast.

For dei som ikkje kjenner faget, vil eg presisere at «teoretisk orientert fag» i denne samanhengen handlar om at faget fokuserer på sjølve analyseverktya og dei fenomena som dei kan brukast på, heller enn på det å verte flink til å snakke eller handtere eitt bestemt språk.

Bakgrunnen

Bakgrunnen for nedleggingsframlegga er den politiske satsinga på kunnskapssamfunnet. Medan til dømes statsministeren har halde nyttårstalar (2008 og 2010) om kor viktig det er å satse på kunnskap og leggje til rette for god utdanning, har vi fått det forklart slik: Universitetet får betalt pr. student, og når eit fag vert populært (for tida realfaga, departementet har ei stund hatt ein uttalt strategi der), vert opptakskvotane reduserte for andre fag ved universitetet. Det som løner seg best med ein slik finansieringsmodell, er å satse på fag for dei store massane, medan fag for dei spesielt interesserte straffar seg.

La meg omformulere: Det er overlate til dei personlege og mest umiddelbare interessene hjå våre yngste og minst utdanna vaksne å leggje føringar for den faglege infrastrukturen i det framtidige kunnskapssamfunnet.

Og somme fag har alltid vore og kjem alltid til å vere for dei spesielt interesserte. Røynsla er at mange studentar ikkje eingong har høyrt om slike fag før dei tilfeldigvis studerer ved ein institusjon der faget finst. Dette gjeld også fagtilbod som vart oppretta nettopp av omsyn til lokal fagleg infrastruktur (som fonetikk og lingvistikk i Trondheim).

Éi av rollene til små teorifag

Lingvistikk (om studiet her) kan sjølvsagt brukast til å skildre språk og finne ut av korleis språk og språkfenomen er skrudde saman, det er eit sentralt poeng med faget. Faget vert også brukt til å utvikle språklege hjelpemiddel av ymse slag. Eg har skrive litt om desse sakene i tidlegare bloggpostar (sjå lenkjer både øvst og heilt nedst i denne bloggposten). Men her vil eg skrive litt meir om éi av dei andre rollene:

Det er skilnad på å pugge ein regel og å sjå noko i ein større samanheng, det siste kan fort få konsekvensar for analysen. Og analyse må der vere, for teorikunnskap og abstraksjonskompetanse er trass alt det som gjer universitet til universitet.

Då er det ikkje tette skott mellom faga. Alle fag har mange roller. Éi av rollene til teorifag er sjølvsagt å forvalte teorikompetanse på tvers av bruksmåtane. Når vi i dag har ein velfungerande analyse av kvifor fleirtalsendinga i engelsk buses er som ho er (i staden for berre å pugge regelen), eller kvifor det på norsk heiter blå med lang vokal men blått med kort vokal (og ikkje blåt), eller når nyare analysemetodar for setningsbygnad har erstatta dei gamle analysane på ulike språkstudium, så er det teoriorienterte fag, her lingvistikk, som har levert premissane.

Så…

Det er kanskje ei fattig trøyst, men også dei som føreslår nedlegging, har sagt fine ord til oss om denne rolla, og har forklart oss at kompetansen vår er viktig. Og ettersom vi ikkje skal seiast opp, har dei føreslege at i staden for å vidareføre dette til dei som kjem etter oss, så kan vi kan utdanne folk i dei meir populære faga.

Seinare (ti dagar før høyringsfristen om nedlegginga) har også rektoratet skrytt av nyskapande og nyttige produkt som oppstod i samspelet mellom fleire fagområde på instituttet vårt, m.a. lingvistikk:

Det er veldig spennende å se at innovative undervisningsmetoder i grenseområdet mellom språk, kommunikasjon og teknologi blir utviklet på nye måter. Og hvor man tar i bruk nye kommunikasjonsteknikker og læringsmetoder. En stor takk til instituttet som har utviklet dette tilbudet på kort tid. Det er en viktig forutsetning for at NTNUs fagmiljøer kan nå sine internasjonale mål.

Og i eit større perspektiv: Medan eigaren vår (departementet) har ein eigen strategi for å skaffe studentar til realfag, så var det ein fyr frå NHO på radioen her om dagen og etterlyste også språk- og kulturkompetanse.

Ein legg merke til slike ting når ein er føreslegen nedlagd.

_____
Relaterte bloggpostar: Kvifor det unyttige er nyttig • Lingvistikk

Read Full Post »

Colabokseksplosjon

Det vart full kjøleskapvask i dag etter at ein colaboks eksploderte.

Det var i går eg kjøpte nokre colaboksar vi skulle skikkeleg kose oss med. To av dei gjekk då også med til laurdagskosen same kveld. Men då sundagsmorgonen kom og frukosten stod for tur, kom det frå Judith: «Det er noko som lek i kjøleskapet.»

Det rare var at vi ikkje klarte å identifisere kjelda til lekkasjen. Mørkebrune dròpar låg overalt, til dels innsjøar, også der det ikkje låg noko over som kunne leke. Men leiteaksjonen gav omsider resultat då vi fann ein colaboks der loket hadde pressa seg fleire centimeter opp langs halve omkrinsen. Colasølet tyder på at det må ha skjett eksplosivt.

Ulukka skjedde tydelegvis fordi colaboksen hadde stått for langt bak i kjøleskapet, altfor nær kjøleelementet, for det taut ut med is. Eit stykke unna fann vi også ein isklump med tydelege restar av cola.

Vaskesjauen var elles ei eventyr for oss som er interesserte i lokalhistorie, meir skal eg ikkje seie om den saka, anna enn snittalderen på innhaldet i kjøleskapet har gått ned som resultat av denne hendinga.

Men kjøleelementet er altså litt overivrig. Det har det i og for seg vore ei stund, og når sant skal seiast, treng vi nytt kjøleskap. Men det er eitt moment som hittil har stoppa oss: Noverande kjøleskap har kjøleskap oppe og svaleskap nede, med separate dører. Dette er veldig praktisk, for vi kan opne svaleskapet uavhengig av kjøleskapet.

Slikt får ein ikkje tak i lenger. No finn ein berre kjøleskap med éi stor dør, og med svaleavdeling i lukka skuffer. Ikkje berre må ein opne heile skapet same kva ein skal ha tak i, ein må også bruke lengre tid, fordi ein må tulle rundt med desse skuffene, som forresten heller ikkje har like god plass som vi har med to hyller pluss skuffer i dagens svaleavdeling.

Så om nokon har eit tips om eit godt produkt, er det berre seie ifrå. I mellomtida kjem den generelle åtvaringa herifrå: Ver forsiktig med kvar du plasserer colaboksane dine.

Read Full Post »

Lingvistikk

Når eg vert spurd om kva eg jobbar med, og eg svarer lingvistikk, kjem det gjerne eit «hæ» tilbake. Somme veit at det har å gjere med språk, og spør «kva for eit språk?», berre for å få svaret «nei, ikkje noko spesielt språk». Det gjer ikkje saka betre at ordet «lingvist» opp gjennom åra gjerne har vorte brukt om folk som kan mange språk, eller at omgrepet «allmenn lingvistikk» høyrest ut nettopp som om lingvistar er allmenne poteter med mange språk i bagasjen. For som andre har sagt før: Å spørje lingvistar om kor mange språk dei kan, det er som å spørje bryllaupsplanleggjarar om kor mange ektefellar dei har.

Kva ligg bak?

Det er ikkje det å lære språk som opptek lingvistikken mest, men analyseverktya for språkfenomen, slik at vi kan forstå betre korleis språka er skrudde saman. Tenk på nyttige omgrep som «eintal» og «fleirtal», berre at det finst veldig mange fleire fenomen og samanhengar enn det ein lærer om på skulen. Slik teorikompetanse kan sjølvsagt vere nyttig også for andre språkfolk.

Mange lingvistikkstudentar har forska på språk som berre lingvistar kunne ha forska på, fordi desse språka ikkje liknar på «vanlege» skulefag. Eg hadde ein masterstudent som ville sjå nærare på samansette ord i morsmålet akan. Norsk, tysk og andre språk nær oss har reglar av typen «berre eitt primærtrykk pr. ord», det er m.a. derfor det er viktig å skilje mellom «gammalost» og «gammal ost», «lammelår» og «lamme lår». I akan har dei ikkje trykk i det heile teke, men dei har tonar og vokalharmoni. Eg kan ikkje akan, men eg veit litt om tonar, vokalharmoni og posisjonelle effektar, og kunne vere rettleiar. Studenten skreiv ei masteravhandling som kopla dei ulike fenomena saman som ulike sider av éi og same sak. Tenk å vere mellom dei aller fyrste som skildrar slike samanhengar i morsmålet sitt. I dette tilfellet hadde det ikkje gått an utan lingvistikkfaget.

Fleire enn eg har opplevt å setje seg inn i eit språk og plutseleg forstå eit rart unntak som noko heilt naturleg og enkelt, fordi vi har lingvistisk teori som ballast. Som eit knippe med ulike bøyingsendingar som ikkje er ulike endingar likevel, det er éi ending, som berre ser ut på ulike måtar. Ergo litt mindre å pugge. Han som ramsa opp orda med bøyingane i grammatikkboka, såg det ikkje, men lingvistikkstudentane, som aldri hadde møtt det språket før, såg det.

Fleire har også opplevt at t.d. kurdarar som lærer norsk, kan ha problem med å plassere «eg» og «meg» rett. Dette problemet oppstår på ein bestemt måte som har eit heilt forståeleg system for dei som veit at kurdisk er eit spalta ergativspråk. Tenk kor nyttig det er om også norsklæraren deira veit dette.

Mange fagfolk i ulike språkfag har litt lingvistikk i botnen, nokre til og med nokså mykje lingvistikk. Det er sjølvsagt eit gjensidig samspel mellom lingvistikk og språkspesifikke fag, men på sin måte er lingvistikk for språkfag som matematikk er for realfag: Det er ikkje dei store folkemassane som tek master i matematikk, veldig få treng dei teoretisk høgtflygande innsiktene i det daglege, men likevel ligg faget til grunn for mangt og mykje. Då er det viktig å utvikle og ta vare på kompetansen på alle nivå også i slike fag, og vidareføre han til nye generasjonar.

Relatert bloggpost: Kvifor det unyttige er nyttig.

Read Full Post »