Men det var ikkje diskhavari

Det var nokre spanande dagar. Eg har ein berbar Mac av den gode, gamle sorten, der ein kan skifte ut komponentar sjølv. Men ein sundag kveld tidlegare denne månaden byrja Macen å gå skikkeleg sakte. Eg rakk å avslutte dei fleste programma, og så kræsja han berre. Då eg prøvde å starte han igjen, fann han ikkje disken. Blinkande spørjeteikn og blinkande forbodeteikn. Han såg i og for seg disken då eg starta med oppstartsveljaren (trykte ⌥ under start for å velje startdisk), men han ville ikkje starte, korkje frå hovudpartisjonen eller recoverypartisjonen.

Dette var slett ikkje hyggjeleg, for pga. smittevern skulle eg halde digital direkteførelesing frå heimekontor neste dag.

Eg starta frå nettverksrecovery eller kva det heiter på norsk, men Diskverktøy gav feilmeldingar. Med Macen i måldiskmodus (heldt nede T ved oppstart) fekk eg henta ut det viktigaste av dei filene som var nyare enn tryggingskopien, men det gjekk forferdeleg sakte, og eg måtte bruke terminalen og veksle mellom cp og cat fil > nyfil for å få det til.

Mistanken hadde sjølvsagt heile tida gått i retning av diskhavari, og eg fekk løyve utpå sundagskvelden til å halde førelesinga frå jobbkontoret i staden. Eg hadde heldigvis dei nyaste filene for hand.

Til slutt tok eg sjansen på å plukke ut disken, klokka hadde då vorte ca. 4 på morgonen. Det var 10 timar til undervisning dvs. ca. 8 timar til eg var heilt nøydd til å setje meg ned med dei siste førebuingane.

Men du milde verd: Å plukke ut disken kunne eg med fordel ha gjort tidlegare. Då eg plugga disken inn med adapter på USB-porten til Judiths Mac, så fekk eg kontakt, og ingen feilmeldingar. Kunne det vere så banalt som at den interne diskkabelen var kaputt?

På måndagen hadde eg kontakt med to instansar på jobben, ein avtaleleverandør, ein Apple-sertifisert leverandør med verkstad i Trondheim og tre andre reparatørar. Den eine reparatøren kunne gje meg gode råd om kabelkjøp, og tilbaud jamvel hjelp med det. Men den einaste som kunne få meg heilt i mål på sparket, var min nye Mac-superhelt iHospital i Oslo. Han passa jamvel på å be meg sjekke eit nummer på baksida av eksisterande kabel, for akkurat denne Mac-modellen har nemleg to variantar.

Det gjekk to dagar, og så kom kabelen i posten, og etter ei lita stund med fyrstegongsvimsing og pinsett skrudde eg saman maskina, trykte på startknappen, og vips, så fungerte Macen igjen. Bra er det, for same kveld fekk vi melding frå arbeidsgjevar om å halde oss heime igjen.

Bileta viser den defekte kabelen på veg ut. Handduken er ikkje meir mystisk enn at det er lurt å leggje maskina på noko mjukt når ein held på med sånt. Elles kan eg nemne at naglelakkfjernar fungerte greitt til å fjerne limet som gamlekabelen etterlét seg.

Og moralen er: Sjølv om det gjekk bra denne gongen, så er det alltid kjekt å ha tryggingskopi. Ein vert så mykje rolegare til sinns av det, også når det vert natt. Og så er det bra at det finst folk som har kablar, og det er dumt med nyare Macar som, når dei får problem, må sendast bort så lenge at ein kan verte freista til å kjøpe ny i staden.

Mistenkte kraftig formant

På biletet ser vi ei melding som politiet sende ut på Twitter i 2015, og som eg las med stor undring den gongen. Eg forstod rett og slett ingen verdas ting dei fyrste sekunda. Noko seier meg at fleirtalet av lesarane her på bloggen ikkje kan forstå kvifor dette vart så vanskeleg.

Eg har teke utskrift og vist denne meldinga til fleire, og det er eit veldig klart mønster i fagprofilen til dei som må tenkje seg om ein ekstra gong.

Her er svaret for dei uinnvigde: Då eg las den twittermeldinga, hadde eg store problem med å forstå kvifor politiet mistenkte ein kraftig formant.

For språkvitarar er ein formant ein akustisk energitopp i talesignalet. Ein kan litt enkelt seie at når vi uttaler ein «i» og ein «a», så er dei litt som to forskjellige akkordar i musikken (dette var eigentleg veldig forenkla sagt). Kvar av vokalane er nemleg oppbygd av ei blanding av ulike lydfrekvensar. Ulike frekvenskombinasjonar gir ulike vokalar. Korleis desse frekvensane oppstår i taleorgana, skal eg ikkje gå inn på.

Det neste biletet er ei framstilling frå den fonetiske programvara Praat, som fekk i oppdrag å teikne spektrogrammet (frekvensoppbygginga) av stemma mi medan eg sa «iiiii» og deretter «aaaaa» (lydskrift: [iːː] og [ɑːː]), med glidande overgang mellom dei. Opptaket er til saman ca. 3,2 sekund langt, vist frå venstre mot høgre, og oppover har vi det undersøkte frekvensområdet frå 0 til 5000 Hz (til samanlikning sa eg dette med eit monotont stemmeleie på ca. 137 Hz, som svarer til ca. ciss/dess i vesle oktav). Eg har teikna inn raude piler for dei to lågaste formantane, som heiter F1 (den nedste av dei) og F2, og som er viktige for å høyre skilnad på desse vokalane. Kvart av dei mørke banda bortover på biletet svarer til ein formant i språklydane. (Teksten «Frequency (Hz)» og «Time (s)» er flytta litt for å kome med i biletutsnittet.)

Pilene viser dei to nedste formantane medan eg seier «iiiii» og «aaaaa».

Formantar er ein eigenskap ved vokalar og nokre konsonantar, utan at eg skal gå noko nærare inn på dette. Sidan det berre er to vokalar her, var dette eit etter måten enkelt spektrogram.

Det finst dei som arbeider med slike ting meir på det jamne. Personleg bruker eg slikt fyrst og fremst som støtte for å «lese» kvar vi er i eit talesignal, t.d. kvar ein språklyd sluttar og neste byrjar. Slik ser spektrogrammet ut når eg seier «burettslag» sakte og nesten overtydeleg:

Ordet «burettslag».

For oss språkfolk er formantar ein del av akustisk fonetikk. Det var folk med kompetanse i fonetikk og fonologi som måtte tenkje seg om ein ekstra gong då eg viste dei twittermeldinga frå politiet. Vi såg straks fagtermen, som vi har eit mykje tettare forhold til enn det å formane.

Automattelefon 8. mai 1980

Sveivetelefon av same type som vi hadde.
Foto: Beate Heide • Lisens: CC BY-SA

For 40 år sidan i dag vart Fosnavåg telefonstasjon lagd ned saman med dei tilsvarande stasjonane andre stader i Herøy, vi vart kopla til fjernvalnettet, og den svarte sveivetelefonen vår vart skifta ut med det vi kalla automattelefon. No kunne vi ringje direkte til rett nummer på eiga hand, ved å stikke fingeren ned i nummerhòla på ei talskive og vri på denne, utan å gå via sentralbord.

Ei stund i forvegen hadde det vore ein mann inne hjå oss og montert ny og grå telefonkontakt i veggen, rund og med tre hòl, attmed den gamle, svarte, firkanta med seks hòl. Eg var tilfeldigvis heime åleine akkurat dei minutta då dét skjedde. Og på eitt eller anna tidspunkt – med atterhald om at eg hugsar rett tid og høve – var eg og lisjebror Gard med pappa inn på ei slags omreisande telefonutstilling, og der såg vi også den telefonen vi skulle ha heime, og som vi tidlegare hadde sett i massemedia.

Automattelefon av den typen som vi hadde.
Foto: Ola Nordal • Lisens: CC BY SA 3.0
Farge- og nivåjustert av JEA.

Og denne ettermiddagen, torsdag den 8. mai 1980, sat eg ved telefonbordet og lytta etter summetonen, for eg ville høyre han frå den augneblinken han kom til oss. Dessverre høyrde eg berre klikking og inkje. Ikkje før eg gav opp, la på røyret, og lyfta det opp att, kom summetonen. Men eg var i alle fall den fyrste i familien som høyrde summetonen, då. Og kanskje den einaste i området som høyrde at noko vart kopla om. Klokka var 16 då omkoplinga skjedde.

Om denne nyfikna mi på noko vis har ført til kluss nokon stad i den nye sentralen, må eg berre be om orsaking. Men eg var altså berre ti år gammal. Hugsar eg ikkje heilt feil, var andre delar av samfunnet ute i verda opptekne av at Tito vart gravlagd den dagen.

Tekstbehandling med Nisus Writer Pro

Då Apple endra iWork-programma sine i 2013, råka det meg særleg på tekstbehandlingsfronten, med nokre tusen filer privat og på jobb frå programmet Pages. Eg blogga om det den gongen: Apple øydela iWork. På det tidspunktet hadde eg brukt Mac i 20 år, men hendinga var med på å skape ein vedvarande effekt på tilliten min til programvare frå Apple. Eg måtte finne noko anna enn Pages.

Denne bloggposten skulle eg ha skrive for lenge sidan, merkar eg, men no gjer eg det: Etter å ha prøvt fleire tekstbehandlingsprogram landa eg på Nisus Writer Pro, og eg har ikkje angra. Det finst også ein Nisus Writer Express, som eg ikkje prøvde ut, så det eg skriv her, byggjer på røynslene med Pro-versjonen. Dette dekkjer ikkje alt som dette programmet kan gjere, berre noko av det som er viktigast for meg personleg. PDF-manualen som fylgjer med programmet, og som kan leitast fram i Hjelp-menyen, er til samanlikning på nesten 800 sider.

Nisus Writer var ikkje heilt ukjent for meg. Eg prøvde programmet ein periode på 2000-talet før Apple lanserte Pages, og likte det allereie då.

Stildefinering

Fyrst og fremst er Nisus Writer Pro rett og slett brukarvennleg på alle vis. Og lat oss ta noko av det viktigaste fyrst: stilhandtering. Frå andre aktuelle tekstbehandlarar er vi gjerne vane med at for å redigere t.d. ein avsnittsstil må ein opne eit vindauge med mange faner eller knappar. Der kan ein velje lineavstand, innrykk og alt dette andre, og ein må gjerne leite etter innstillingane, for det er jo ikkje så ofte ein justerer ein stil.

I Nisus Writer Pro er dette annleis. Der vekslar ein frå t.d. sidevising av dokumentet til stilvising. I stilvisinga slepp ein å klikke seg inn og ut av menyar og faner, i staden får ein sjå ei oppsummering av stilen på éi oversiktleg flate. Vil ein til dømes endre lineavstand, så gjer ein det ved å klikke eller taste i akkurat det same panelet som ein frå før bruker til spontane endringar for einskildavsnitt undervegs i skrivinga. Vil ein endre font for stilen, så vel ein fonten frå den same menyen som medan ein skriv. Det går kjapt å redigere stilar, og ein slepp å leite. Til venstre for stilarket er elles ei liste over alle stilane, så ein kan klikke seg vidare til den neste stilen ein vil redigere. Stilar kan lagrast til stilsamlingar i eit eige stilbibliotek, slik at ein kan hente dei inn att på tvers av dokument.

Oppsummering av avsnittsstilen «Normal» i eit dømedokument.

Standardmalen for dokument som fylgjer med programmet, er ikkje særleg godt tilpassa til mine behov, så etter å ha justert stilane i eit nytt dokument lagra eg dokumentet som ny mal. Denne ligg automatisk til grunn for nye dokument, fordi eg har valt den malen i Preferences > New File > Advanced.

For meg som skriv mykje lydskrift, har overgangen til Nisus Writer Pro i periodar ført til daglege kjærleikserklæringar. Sjå på denne teiknstilen, som eg har kalla «ipa», oppkalla etter lydskriftsystemet med same namn:

Når eg vil skrive lydskrift, kan eg anten klikke på teiknstilen «ipa», eller eg kan trykkje ein tastatursnarveg som eg har definert direkte i stilarket. Då vert teiknstilen sett til «ipa», og denne teiknstilen inneber det fylgjande: Skrifta vert endra til ein lydskriftvennleg font som heiter Doulos SIL. Sidan denne fonten er litt meir knipen enn nokre av dei andre fontane eg bruker i brødtekst, har eg for dømet si skuld sperra ørlite med 2 twips (1 twip = 1/20 typografisk punkt). I denne teiknstilen har eg også spesifisert eit språk, som vil overstyre eventuelle språkval i avsnittsstilane. Språket her er det eigendefinerte «IPA». Det språket har eg definert i programinnstillingane slik at stavekontrollen vert slegen av (det er trass alt lydskrift), og samstundes skiftar tastaturoppsettet mitt til IPA-oppsettet.

Så altså: Når eg vil skrive lydskrift, så trykkjer eg ein tastatursnarveg (eller klikkar i stilmenyen), då får eg momentant rett font, rett tastaturoppsett, og stavekontrollen vert deaktivert for den tekstsekvensen. Straks eg trykkjer tastekombinasjonen igjen, eller flyttar skrivemerket ut frå lydskriftområdet, så er eg tilbake til vanleg skriving. Kort sagt bruker eg nesten ikkje tid på slike mikroavbrot i skriveprosessen, eg berre skriv i veg, og eg merkar denne skilnaden frå andre tekstbehandlarar til dei grader på konsentrasjonen.

Tilfellet mitt med lydskrift er kanskje litt spesielt, men det fortel noko om kva ein kan få til med enkle grep. Det same gjeld det komande punktet.

Andre spesielle teikn og formateringar

Eg bruker teiknet ≫ ein del («mykje større enn»-teiknet, må ikkje forvekslast med sitatteikn), men det er få fontar som har det, så eg har definert ein eigen teiknstil som eg bruker når eg skriv dette teiknet. Eg har valt teiknstil-tilnærminga for å kunne skifte ut fonten på dette og visse andre teikn enkelt med eitt grep dersom det trengst.

Sjølve teiknet ≫ er i og for seg del både av IPA-tastaturoppsettet som eg nemnde over, og av det utvida norske tastaturoppsettet mitt. Men det kan vere meir praktisk å skrive teiknet ved å taste >> (to «større enn»-teikn), og definere i «QuickFix»-delen av programinnstillingane at den sekvensen skal skiftast ut automatisk under tasting med teiknet ≫. Då må eg rettnok framleis velje rett teiknstil kvar gong.

Så kva gjorde eg? Eg tok i staden i bruk «Glossary»-finessen til Nisus Writer Pro (same stad i innstillingane), der ein kan definere i ei eiga fil, og på eit noko meir avansert vis, korleis tekststrenger skal skiftast ut med noko anna medan ein skriv (ein kan skifte ut med smått eller stort, jamvel med grafikk om du vil). Slike glossary-sett med utskiftingar kan skruast på og av individuelt, og i eit sett som eg har definert for fagformalisme, spesifiserte eg at kvar gong eg tastar >>, så skal eg få ≫, men med korrekt teiknstil. Finst ikkje den teiknstilen i dokumentet eg redigerer, så vert han stappa inn straks. Og finst han frå før, så vil ≫ få nettopp den teiknstilen, også om kanskje glossary-fila har definert stilen litt annleis. Så ein kan altså halde fram med å sjonglere fontar i teiknstilen i dokumentet uavhengig av nøyaktig korleis teiknstilen er definert i glossary-fila.

Ein kan ha mange slike sett med utskiftingar, ein kan aktivere dei etter behov, og tilpasse dei som det høver seg. Eg laga meg altså eit sett med ein bestemt fagformalisme, og i tillegg til dette og andre teikn definerte eg at kvar gong eg tastar Max, Dep og visse andre formaletikettar, så skal desse verte skrivne med kapitelar i tråd med konvensjonane i faget. Så reint praktisk, dersom eg tastar t.d. Max (C) >> *Coda >> Dep (V), så vert det automatisk gjort om til Max (C) ≫ *Coda ≫ Dep (V) medan eg skriv.

Videoen viser dette dømet i praksis:

Eg har overraska meg sjølv med dette. Det er utruleg korleis det hjelper når ein kan konsentrere seg om det å skrive ned, og ikkje treng å avbryte dette i eit lite sekund for å justere formateringa manuelt.

Elles vil eg nemne spesielt at Nisus Writer Pro har ein teiknmeny som er lett tilgjengeleg i sideskuffa med ulike verktøy (sjå straks), og som gjev enkel tilgang til utvalde spesialteikn under skriving, sånn som ulike slags mellomrom, strek, hermeteikn, greske eller hebraiske bokstavar og meir. Desse menyane kan sjølvsagt også konfigurerast med dei teikna som ein måtte ynskje seg, og ein kan velje å sjå teikna anten som liste med symbol og symbolnamn eller som teikntabell.

Å konfigurere

Ein kan i det heile teke konfigurere i mykje i dette programmet. Dette er det som eg bruker mest:

Det finst ein «palette dock», ei sideskuff med ulike verktøy, m.a. font, lineavstand, tabelloppsett og dokumentmargar. Denne kan også brukast som flytande vindauge, det er sjølvsagt ei innstilling. Eg har valt å bruke sideskuff, men samstundes plukke ut spesifikt lista med avsnitts- og teiknstilar som flytande vindauge, slik at eg alltid har den lista tilgjengeleg, same kva eg elles ser på i verktøyskuffa (som standard finst stillista i fanen med «Writing»-verktøya, om eg hugsar rett). Og dette flytande vindauget kan eg fjerne og få fram igjen ved hjelp av ein tastatursnarveg som eg har definert sjølv.

Med min jobb og mine interesser skriv eg mange rare teikn og bokstavar, og det er ikkje alltid at det aktuelle skriftteiknet finst i den fonten eg bruker der og då. Skriv eg eit teikn som ikkje finst i den fonten, så vil Nisus Writer vise teiknet i ein annan font. Greitt nok, slikt er ikkje uvanleg. Men her kan ein konfigurere at ein skal sjå ein sjølvvald bakgrunnsfarge (raudt som standard) for å oppdage teikn som ikkje finst i den fonten ein skriv med. For meg har dette vore ein svært nyttig detalj.

Ein kan også konfigurere og slå på eller av bakgrunnsfarge for andre situasjonar, t.d. automatisk tekst av typen sidetal og fotnotereferansar. Slike bakgrunnsfargar kjem ikkje med på utskrifta, men kan vere kjekke å ha når ein redigerer.

Det er generelt svært mykje som kan konfigurerast i Nisus Writer Pro. Tastatursnarvegar for alt som finst i ein eller annan meny, til dømes. Frå andre Mac-program er vi vane med at vi kan leggje inn tastatursnarvegar via systeminnstillingane. Då må ein taste inn nøyaktig namn på menyelementet. I Nisus Writer er den prosessen forenkla ved at ein kan gå til programinnstillingane, navigere i ein kopi av menystrukturen, velje tastaturstarveg, og få ei åtvaring dersom denne tastatursnarveg er brukt frå før. Her er nokre få av dei tastatursnarvegane som ligg inne hjå meg, primært eigendefinerte, og litt som standard:

⌃⌘-	Format > Baseline > Subscript
⌃⌘+	Format > Baseline > Superscript
⌃⌘I	Format > Character Style > ipa
⌘15	Format > Paragraph Spacing > 1.5 Space Lines
⌘H1	Format > Paragraph Style > Heading 1
⌃⌥⌘←	Table > Insert > Column to the Left
⌃⌥⌘→	Table > Insert > Column to the Right

Legg merke til at ein kan ha sekvensar i tastatursnarvegane. I eitt av døma her, som eg vedgår å ikkje bruke mykje, får vi lineavstand 1,5 ved å halde inne ⌘ samstundes som ein tastar 1 og deretter 5. Tastatursnarvegar for stilar kan ein elles definere direkte i stilvisinga, som nemnt over.

Søk, erstatt, makroar, kopiere og lime inn

Søkjefunksjonen, med erstatning, finst i tre utgåver: Normal Find, PowerFind og PowerFind Pro. Den sistnemnde tillèt regulære uttrykk, t.d. «[abc]d*e» for å søkje etter anten a, b eller c etterfylgt av null eller fleire d før e. Eg er som regel godt nok hjelpt med vanleg PowerFind. Søkjefunksjonen er uhyre lett å manipulere, og kan avgrensast til heile teksten, berre notar, berre kommentarar, og meir. Om ein vil søkje etter kva som helst av tekst som endar på bokstaven p, der akkurat bokstaven p er i halvfeit Times New Roman, så er det berre å søkje i veg. Pass berre på at «Formatting Sensitive» er avkryssa for å få med formateringa i søket (det vert han straks du formaterer noko i søkjefeltet).

Nytt i versjon 3 av programmet er at ein også kan få alle treffa opp i eit eige vindauge som ein kan klikke seg fram og tilbake i.

I tillegg til vanlege søk har eg t.d. brukt søkjefunksjonen når eg skal skrive dokument med tilbakemelding til studentar. Då limer eg fyrst inn ei liste med namn, deretter bruker eg søk og erstatt til å setje kvart namn i halvfeit skrift øvst på ei ny side, og så lèt eg det vere nokre tome liner under, eventuelt med oppgåveoverskrifter i halvfeit.

Programmet byr på makroar i ein eigen meny for slikt. Det er lett å lage makroar, og ein treng berre berre eit par museklikk for å lage makro av søk eller søk og erstatt. Så på eitt minutt laga eg meg ein makro som søkjer opp åttebitskoda esperantobokstavar, den eldgamle konvensjonen med cx, gx osb., og erstattar med skikkelege bokstavar som ĉ og ĝ.

Nisus Writer Pro kan kopiere og lime inn ikkje berre uformatert og formatert tekst, men også avsnittseigenskapar isolert. Så ein kan plassere skrivemerket ein stad i teksten, kopiere eigenskapane frå det avsnittet, og lime dei inn ein annan stad, med innrykk, tabulatorar, lineavstand og alt.

Den same finessen finst også for teikneigenskapar. Ein kan setje skrivemerket i eit tekstområde som er t.d. i Helvetica kursiv, klikke på pipettesymbolet, så markere annan tekst, og denne vert då automatisk endra til Helvetica kursiv. Eller alternativt: Tast ⌥⌘C på tastaturet (Copy Character Attributes) eller vel dette menysystemet, marker den andre teksten, og tast ⌥⌘V for å lime inn teksteigenskapane. Ikkje at eg bruker denne finessen så mykje.

Filformat

Nisus Writer Pro bruker filformatet rtf. Dette gjer at filene kan lesast av nær sagt alle tekstbehandingsprogram. Formatet er også slik at same korleis det skulle gå med Nisus og jamvel med rtf-standarden i framtida (rtf vert ikkje lenger aktivt utvikla), så vil filene vere leselege.

Eg har valt å lagre med zrtf, dette er berre gzippa rtf, og gjer at filene tek mindre plass. Å døype dei om til .rtf.gz lèt oss pakke ut fila som rtf igjen dersom dette skulle trengast. Med zrtf er det likevel nokre få avvik frå standard rtf, visstnok slik at det til vanleg ikkje skal føre til kompatibilitetsproblem, med eitt unntak: Bilete som er dupliserte i dokumentet, er koda i fila berre éin gong. (Sjå dette foruminnlegget.)

Ein kan eksportere til doc-format, men då er det viktig å eksportere til doc (eller i dag gjerne docx), ikkje berre «lagre som» doc. Lagrar ein som doc, vert det .doc-filsuffiks, men med rtf inni. Eksporterer ein, vert det doc-format også inni fila. Programmet bruker element frå LibreOffice til den konverteringsjobben. Så dersom ein har tilgang til Word, eller skal bruke dokumentet i Word, så er det i mi røynsle like greitt å berre lagre som rtf, og så opne den rtf-fila direkte i Word og lagre som doc eller docx derifrå.

Andre finessar

Programmet byr på mykje som eg ikkje har nemnt her, både slikt som eg bruker nesten kvar dag, og slikt som eg aldri kjem til å bruke. For somme kan det vere viktig å vite at programmet tillèt kommentarar og sporing av endringar, og viser desse i sidestolpar. Tabellar og kantliner er lette å setje opp og justere.

Ein kan dele vindauget og sjå to eller fleire delar av dokumentet samstundes, med eller utan synkronisert rulling. Eller ein kan dele vindauget slik at ein ser dokumentet saman med alle fotnotane under eitt, saman med kommentarar eller spora endringar. Eller ein kan sjå dokumentteksten saman med stilvisinga og dermed sjå effekten av stilendringane momentant. Då eg oppgraderte frå versjon 2, trudde eg ikkje at eg kom til å bruke slik vindaugsdeling noko særleg, men det har vist seg at eg trudde feil.

Innhaldsliste kan genererast frå mellomtitlar med avsnittsstilar som er definerte slik at dei skal fangast opp nettopp i innhaldslista. No treng ein rettnok ikkje å ha innhaldsliste i dokumentet sitt for at dette skal vere nyttig. I lengre tekstar er det nemleg kjekt å kunne klikke seg fram og tilbake i ein stolpe til venstre for dokumentteksten. Stolpen viser dei mellomtitlane som har slike overskrift-avsnittsstilar. Er desse stilane på fleire nivå (t.d. 2 og 2.1, om ein skulle velje å nummerere dei), så kan ein falde ut eller skjule underliggjande nivå. Ein kan også flytte rundt på heile bolkar av teksten ved å trekkje elementa omkring i sidestolpen.

Delt dokumentvindauge, verktøy til høgre og innhaldsstolpe til venstre, og heilt til venstre eit flytande vindauge med teiknstilar (rosa ikon) og avsnittsstilar (blå ikon).

Slikt som eg saknar

Om eit gjeve filformat skulle vere kompatibelt på tvers av program, så er det likevel alltid eitt og anna som ikkje fungerer. Det er truleg ikkje så mange brukarar som vert råka av dette i praksis, men eksternt importert vektorgrafikk (pdf, eps) i Nisus Writer Pro vert til punktgrafikk med dårleg oppløysning når fila vert opna i Word, LibreOffice eller andre program. Når eg av og til må sende frå meg ei Word-fil med slike illustrasjonar, må eg derfor som siste steg i prosessen opne rtf-fila frå Nisus Writer Pro i Word, skifte ut illustrasjonane med originale grafikkfiler, og til slutt lagre som docx. For meg personleg veg andre eigenskapar ved programmet opp for denne ulempa. Nisus fortel i ein e-post at dette er utslag av ei begrensning i sjølve rtf-formatet. Det kunne finnast måtar å trikse det til på, men dette kan ha visse andre ulemper.

Spotlight indekserer rtf-filer så dei vert søkbare, og Finder kan vise dei i «hurtigvisning», men zrtf-filer får ikkje vere med på den moroa. Dette er av og til eit sakn, men den dramatisk mindre filstorleiken til zrtf gjer at eg bruker zrtf likevel.

Oppslagsvising (venstre og høgre side i same bilete) finst ikkje i inneverande versjon av programmet.

Når ein set inn bilete som teksten skal flyte rundt, kan det av og til verte kluss med den nøyaktige plasseringa av biletet, som kan finne på å hoppe til ein uventa plass. Dette er ein feil som Nisus arbeider med å fikse, får eg opplyst. Eit par andre småting som eg har lagt merke til, er allereie fiksa i inneverande betaversjonar til den komande oppdateringa.

Avrunding

Alle dei små sakna over kan eg leve med. Kanskje vert noko av det betre i seinare versjonar. Eg har vorte veldig glad i Nisus Writer Pro, nettopp fordi eg som regel slepp å tenkje på programmet medan eg skriv.

Gjennomgangen over er skriven på grunnlag av slik det er å bruke versjon 3.0.4. Denne versjonen finst berre med engelsk brukargrensesnitt, men det er kjent at fleire språk skal kome. (For ordens skuld, programmet støttar alle dei stavekontrollane som macOS har å by på, dette er ei heilt anna sak, som er uavhengig av kva språk menyane i programmet viser seg fram på.) Denne bloggposten vert publisert den 8. mars 2020, og i skrivande stund er Nisus inne i fasen med betatesting av versjon 3.1.

Det finst som nemnt ein billigare variant, Nisus Writer Express. Nisus har ei samanlikning av dei to her.

Andre òg har skrive si lukkelege meining om Nisus Writer Pro, t.d. Joe Kissel i MacWorld og Bambi Brannan i Mac360.

Det seier seg kanskje sjølv, men til slutt skal eg likevel for ordens skuld nemne at eg ikkje er tilknytt Nisus, eg er berre veldig glad i dette produktet. I samband med denne bloggposten har eg kontakta dei med nokre spørsmål, og eg har hatt tilgang til betaene til versjon 3.1.

Bloggminne om brannen

Natt til 4. desember 2014, for fem år og nokre timar sidan no, blogga eg om brannen som kom eit døger tidlegare. Ein varm tanke går stendig til dei naboane som rakk å varsle brannvesen/politi og dei som sov. Hadde det skjett få minutt seinare, ville også vi ha mist heimen vår, og andre kunne ha mist livet. Eg veit ikkje kven alle var, men takk.

• Då brannen kom (4.12.2014)
• Eitt år sidan brannen (3.12.2015)

IPA-tastaturoppsett 2.2

I lengre tid har eg flikka på ein ny versjon av IPA-tastaturoppsettet, og etter at eg fekk på plass ein ny versjon av Utvida norsk på føresommaren, har det gått radigare med IPA-oppsettet òg, og eg har fått prøvt ut nokre betaversjonar undervegs. No er versjon 2.2 her.

Tastaturoppsettet kan lastast ned her.

Oppsettet gjer at ein kan skrive IPA-lydskrift direkte på Mac-tastaturet. Ein kan sjølvsagt i staden bruke løysingar med teikntabellar og klikke på einskildteikn der, men nokre av oss som skriv mykje lydskrift når vi fyrst er i gong, kan synast det er greiare å bruke tastaturet. Til dømes kan ein få ʃ ved å trykkje ⇧S, eller ein kan finne ʂ på ⌥S. Oppsettet er tilpassa norske Mac-tastatur, slik at ein t.d. finn teiknet æ på nettopp Æ-tasten.

Med tasten ⇧ nede vert desse teikna tilgjengelege. Raude tastar er daudtastar, som ikkje lagar teikn direkte på eiga hand, t.d. tasten ^.

Dei veldig store endringane i IPA-oppsettet har det ikkje vore i 2.2, men litt er det. Lat meg nemne dei viktigaste. (Og hugs at ein treng fontar som støttar desse teikna for å kunne lese dei, så om noko ser rart ut, kan der vere derfor.)

Symbol med diakritiske teikn vert laga på dei same måtane i denne versjonen som i førre, anten teiknet er førehandskomponert i Unicode, slik som [ê] (trykk ^, som er ein såkalla daudtast, og deretter e), eller skal setjast saman der og då, som [æ̂], altså æ med kombinerande cirkumfleks (trykk æ, deretter ^, deretter det som til vanleg er anten apostroftasten eller «mindre enn»-tasten).

I IPA er det slik at dersom eit diakritisk teikn skal stå under eit bokstavteikn, men så har bokstaven underlengd, så kan det diakritiske teiknet i staden skrivast over bokstavteiknet: Ustemd [n̥] men ustemd [ɡ̊]. Støtta for slikt har vorte utvida litt i denne versjonen, m.a. for teikna «meir runda» og «mindre runda»: [y͗ y͑].

Det har òg kome til nokre ekstra parentesar i oppsettet, og dei ulike pilene og tonesymbola har vorte enklare tilgjengelege.

Det er lagt inn nokre ekstra extIPA-teikn for taleforstyrringar, t.d. Ⓕ for usikkert identifisert frikativ, oɡ nokre ekstra VoQS-teikn for stemmekvalitet, t.d. ꟿ for spasmodisk dysfoni. Og til detaljkontrollen på det typografiske planet er det lagt inn to teikn, word joiner og zero width non-joiner, som er nærare omtalte i bloggposten om nye Utvida norsk, og som òg sjølvsagt er nemnde i «read me»-fila.

Tastaturoppsettet kan lastast ned her.

For dei som ikkje alltid vil skrive IPA på tastaturet, men som gjerne klikkar i tabellar, kan eg tilrå IPA Palette, eller den OS-uavhengige nettressursen til Weston Ruter.

Ein gammal bloggpost av relevans: Lydskrift på Mac.

Utvida norsk 2.3

Endeleg, og etter ein liten periode med privat utprøving, er versjon 2.3 av tastaturoppsettet Utvida norsk på plass, og ligg klart til nedlasting. Tastaturoppsettet fungerer på Mac, og gjev tilgang til dei vanlege teikna frå det ordinære norske tastaturoppsettet, men har i tillegg mange andre teikn, slik at det vert lettare å skrive ulike språk direkte på tastaturet. Vil ein skrive teikn som ð þ ǫ đ ŧ č ĉ ā ŭ ǿ ǘ ł ʒ ņ ń ż ½ ¼ → ⌘ ⌥ ⇧, så er det berre å taste i veg. Det er ikkje alle latinske skriftteikn som er dekte, men nokså mange av dei.

Siste versjon av oppsettet kan lastast ned her: Klikk her.

Fyrste versjonen av oppsettet laga eg i 2003, ni månader før Apple kom med sitt «Norsk utvidet». I Utvida norsk 2.3 er det 1125 ulike teikn og andre utputtar.

Denne versjonen av tastaturoppsettet har m.a. nokre mindre justeringar i plasseringa av visse teikn. Til dømes har stor ß (ser ut som ẞ, dersom du har ein font som støttar teiknet) vorte offisielt tillaten i tysk, og ligg lettare tilgjengeleg på tastane no enn i førre versjon av oppsettet.

Mellom dei 58 nye teikna i tastaturoppsettet finst m.a. nokre nye bokstavar, fleire pilsymbol, og ein kan taste komponentane i store parentesar, både runde parentesar, firkantparentesar og krullparentesar, og tilsvarande for sum-teiknet og integralteiknet. Til dømes for venstre rund parentes og for sum-teiknet: ⎛ ⎜ ⎝ ⎲ ⎳

Nokre av dei nye teikna som ikkje er bokstavar, men som eg sjølv bruker i mi eiga tasting til tider, er avhakingsteikn ✓, tommel opp 👍, peikefinger ☞ (desse to er mellom pilsymbola) og dei to teikna word joiner og zero-with non-joiner. Begge desse to siste teikna er usynlege, og sikkert uinteressante for dei fleste som sit attmed eit tastatur, men eg skal seie litt om dei fordi eg sjølv bruker dei av og til:

Teiknet word joiner held saman tekst på venstre og høgre side av seg. Personleg bruker eg dette teiknet for å hindre linebryting etter skråstrek eller bindestrek eller anna som har den eigenskapen. Dette er særleg aktuelt for meg dersom eg skriv lydskrift mellom skråstrek, t.d. /mɑːt/. Det innebygde tekstsystemet på Mac vil nemleg ved linebryting la det fyrste skråstreket stå att på den eine lina medan resten av transkripsjonen kjem på neste line. Macen veit jo ikkje at skråstreket i det tilfellet vert brukt i fagformalisme. For å hindre slik linebryting er det berre å stappe inn word joiner imellom. Det same kan vere aktuelt etter bindestrek t.d. når ein skriv ei frittståande bøyingsending som -er.

Det andre av desse to usynlege teikna, zero-width non-joiner har som effekt å halde to teikn frå kvarandre, t.d. om ein vil unngå ligaturar. Plassert mellom eit mellomrom og eit teikn som t.d. skråtrek vil det også sikre at når word joiner held skråstreket saman med teksten etter, så vil ikkje dette trekkje med seg føregåande ord til neste line.

Dette var berre litt i full fart om nokre nye saker i versjon 2.3. Eg blogga om versjon 2.1 av tastaturoppsettet for rundt ni år sidan, og fortalde meir den gongen om kva dette handlar om: Skriv mange språk.

Siste versjon av oppsettet kan lastast ned her: Klikk her.

Eg har planar om å oppdatere andre tastaturoppsett òg, særleg IPA-oppsettet (lydskrift), men eg torer ikkje å gje nokon tidsprognose akkurat no, for det er så mykje anna å hengje fingrane i. Eg håper eg får tid snart.

Eit minneord om far min

Dei rundt meg veit at eg miste far min i sommar. I gravferda fortalde eg om han frå eit mykje meir personleg perspektiv, med anekdotar og andre detaljar også i den biografiske delen, men ingen av dei talane eignar seg på bloggen i den forma. Dette noko meir komprimerte minneordet stod i lokalavisa Vestlandsnytt den 12. oktober 2018. Avisa tillèt no berre 1200 teikn i minneorda, det er ikkje så veldig mykje, men eg veit at ikkje noka lengd ville ytt eit menneskeliv rettferd.

Per Arne Abrahamsen

Per, far min, vart fødd 8. november 1937 som andremann i ein flokk på seks, og voks opp i Voldsund og på Remøyholmen. Fyrste delen av yrkeslivet var han mykje på sjøen. Mellom anna var han med «Giskøy» på fiske utanfor Ghana i 1959 og 1960, og i 1961 vart han sertifisert som kystskipper.

Han var òg i Australia i tre og eit halvt år, også med jobbar på land. Heime igjen arbeidde han på rutebåten «Valder» med onkelen Olav Remø, sidan på den svenske fiskebåten «Ingo» og på Volda mekaniske.

Han vart gift med Trude i 1969, og dei busette seg året etter på Eggesbønes. Dei vart foreldre fyrst til Jardar, så Gard (død 2016).

I 1971 opna han verkstad på Leinane (frå 1987 på Myklebust), der han etter eiga utsegn, og med glimt i auget, ikkje rustbehandla bilar, men antirustbehandla dei. I 1979 fekk han ein pris frå Tuff-Kote Dinol for beste kvalitet. Han pensjonerte seg i 2010.

Han spelte trekkspel og munnspel, var fysisk aktiv heile livet, men den beste rekreasjonen fann han i båten sin. Han fekk fem barneborn, og var sjeldan så sprudlande som når han var i lag med dei minste.

Kvardagshumoren var prega av praktiske spøkar og ikkje minst den turre, leikande replikken. «Ein bil kjem sjeldan åleine» sa han gjerne i kryssa.

Han døydde 14. juli 2018, snart 81 år gammal.

Nera

Nera, den eine av dei to kattejentene våre, verka fin og frisk, men ho var det ikkje. Det kom snikande, heilt til ho plutseleg vart veldig sjuk. Vi fekk behalde, og behandle, Nera i ei dryg veke etter diagnosen. Avliving vart planlagd onsdag 25. april, men vi rakk det ikkje. Nera døydde heime den natta kl. 05.54, nesten åtte år gamal, og systera Tigris er no einaste katt i familien. Dette fører her til ein bloggpost med gode minne, fordi det er enklare å skrive personleg, kall det indiskret, om ein katt enn om ho hadde vore menneske.

Det fulle namnet hennar var Nera Bianca Missydotter. Ho fekk det fordi ho var svart (Nera) og kvit (Bianca), og var dottera til Missy frå Meråker. Nera og Tigris kom til oss som kattungar i 2010. Sjølv om maktforholda nok kan vere asymmetriske, kan vennskapar gå på tvers av dyreartar. Var det noko gale med oss menneska, så sette Nera og Tigris seg attmed oss og såg roleg på oss. Slik var det til dømes den gongen eg beit meg så hardt i tunga at eg berre måtte leggje meg på senga.

Alle katteeigarar veit at kattar har personlegdom. Nera hadde mange særtrekk. Det eine var at ho alltid har vore forsiktig, og ho har vore blyg for framandfolk, medan Tigris er meir frampå. Då dei kom hit til oss, var det såleis Tigris som utforska den nye heimen fremst, med Nera rett bak. Ringjer det på døra, kjem Tigris springande nyfiken (om enn småskeptisk), medan Nera straks gjekk og gøymde seg.

Sovehjartet deira var òg forskjellig. Mest tydeleg var dette etter kastreringa. Tigris sov av seg narkosen på skikkeleg vis på badet. Nera stod opp etter få timar og insisterte sjanglande på å gå på do på vanleg stad i etasjen under, og nekta å bruke kattedoen på det som for henne var feil rom. Ho sjangla og halvvegs ramla ned trappa, og vi måtte springe etter med kattedoen for å nå fram i tide.

Nera, dersom ho fann plastfolie eller liknande, så var handleposen, dopapiremballasjen eller chilinøttposen snart gjennombora av skarpe tenner. Eg trur ho likte lukta av chilinøtter. Og ho lærte seg å opne både dører og skap. Ho laga ein krok av labben og drog til seg døra dersom opninga gjekk i den retninga. Judith blogga om skapopningane medan teknikken vart utvikla (her og her), og her er videoopptaket (opptak ved Judith P. Abrahamsen 2015, lisens CC BY-NC-SA):

Det er ikkje alltid det er praktisk for eit menneske at det ligg ein katt i vasken og slappar av. Men Nera gjorde slikt. I naudsfall skrudde eg derfor på vatnet for å halde henne unna. Fungerte det, då? Metoden resulterte i at Nera føretrekte å drikke vatn rett frå springen. Og ville ho ha vatn når det ikkje rann, så byrja ho å slikke på springen, for då ville det etter kvart kome rennande vatn der. Biletet er lånt frå Judiths twittermelding 11.4.2015, i dag dessverre utan biletet.

Ho drakk også av glas. Stod det eit glas med vatn på bordet, måtte ein vente å finne svarte kattehår som ein ring langs innsida av det etterpå. Eg har lånt biletet frå Judiths twittermelding 24.9.2015 med kommentaren «Vann er vann».

Kattar er til vanleg ikkje glade i våte omgjevnader. Men når vi dusja, stod Nera og venta på kos utanfor dusjkabinettet, og strauk seg gjerne mot eit vått andlet eller ein våt legg etterpå. Vart ho ekstra utolmodig, så kom ho like gjerne inn til oss straks vi skrudde av vatnet og opna døra. Ein pus friviljug i det nydusja dusjkabinettet, det er bra gjort. Andre stader rista dei begge på labben dersom dei trakka oppi noko vått.

«Nera-testen» er namnet på ein lokal hygienetest her i heimen. Var eg nokon gong i tvil om eg burde skifte sokkar, så stakk eg foten bort til Nera så ho kunne lukte på. Dersom ho pusta gjennom munnen etterpå, skifta eg sokkar, elles venta eg til neste morgon. Tigris har ikkje den eigenskapen. Ho berre kosar med sokken uansett. Eg har tidlegare blogga om Nera og tåfislukt her, og biletet er henta frå den posten.

Og så var det alle dei morgonane der Nera ikkje ville at eg skulle gå på jobb. Ho stilte seg mellom meg og døra. Prøvde eg å knyte skorne, tok ho det som ein invitasjon til å leike med skoreimane, med klør og tenner og liv og lyst, men alltid skånsamt mot fingrane mine. Straks eg tasta alarmkoden ved døra og det sa «plipp plipp» under tastetrykka, så byrja ho å mjaue sårt. Og når vi kom heim, stilte Nera og Tigris som velkomstkomité i fellesskap.

Ville Nera ha kos, skaut ho rygg når ho såg oss, eller la seg på sida framføre oss, slik mange kattar ville gjort. Men var ho ekstra kosete, dirra halerota hennar så ho gjekk hundar ein høg gang. I starten låg ho elles ofte på skuldra til Judith, men så slutta ho med det. Dei siste åra likte ho likevel veldig godt at vi heldt henne. I motsetnad til Tigris vart ho derimot aldri komfortabel med å liggje på fanget (med nokre få unntak i eitt spesielt tilfelle, nemleg etter dei hektiske vekene etter brannen), men ho la seg gjerne rett ved sida av oss i sofaen.

Dei to systrene kunne springe etter kvarandre, gjerne med fresing og pelsdottar i kjeften. Men dei snutehelste på kvarandre heile livet, og stelte kvarandre med tungevask i fjeset. Og gjorde den eine noko som dei visste dei ikkje fekk lov til, som å gå på bokhylla eller nærme seg skrivaren, så mjaua den andre dirrande: «Ikkje gjer det, vi får ikkje lov, no vert det skjenn.» Av og til vart det lange mjauedialogar av dette.

Då Tigris vakna frå rusen etter ei medisinsk undersøking, fekk Nera sjå henne, og då skjedde noko som ikkje hadde skjett dei gongene vi menneska var innom: Tigris prøvde desperat å reise seg og gå bort til systera si. Det var ikkje tvil om kven som stod Tigris nærast.

Nera la seg gjerne rett attmed oss i sofaen.
Her i lukkelegare tider i 2016 og med vaskeassistanse frå Tigris.

Sjukdommen til Nera kom snikande. Men plutseleg skaut han slik fart at han var umogeleg å ikkje oppdage. Då Nera vart synleg sjuk, heldt Tigris seg i nærleiken, ho slutta å erte systera si, men heldt fram med å vaske henne når Nera ikkje lenger orka det sjølv. Mjaua Nera, så kom Tigris springande.

Ho var rettnok i ei merkeleg god form. Nesten heilt til det siste hoppa ho via vindauget på gangen og heilt opp til toppen av skapet, ein av favorittstadene i heimen.

Nera fekk straks livsforlengjande behandling, men det var for seint. Etter omtrent ei veke kom vi til det punktet der neste steg ville vere å avlive henne. Men no var det like før stengjetid, og vi la ein plan i samråd med dyrlækjaren. Ho skulle avlivast neste morgon. Det gjekk dermed slik at ho fekk smertelindring heime utover den natta, medan vi veksla på å passe på henne. Før vi rakk å køyre nokon stad med henne, vart ho mykje dårlegare, og døydde. Klokka var 05.54 då ho pusta for siste gong. Eg skal vedgå at tårene sat laust.

Ein time seinare la eg henne varsamt i kassa som skulle vere kista hennar. Ho var så mjuk, med verdas mjukaste pels, og no heilt slapp i kroppen. Nera vart individuelt kremert same kveld hjå Smådyrkrematoriet Buvika. Der er det eit eige rom med plass til å ta skikkeleg avskil. Ho fekk avskil med mellom anna fire roser, dei var frå Tigris (som sat heime) og dei tre menneska i familien. Dei to kattesystrene har alltid vore så avhengige av kvarandre. Tigris har verka uroleg og litt forvirra etter at Nera vart borte, og ho mjauar meir, held seg meir nær oss, og søkjer kontakt meir aktivt. Vi prøver å halde henne godt med selskap.

Relatert:
Judith har i dag laga ei oversikt med lenkjer til bloggpostar og twittermeldingar som vi har skrive om Nera eller om Nera og Tigris sidan 2010. Les her: Nera.

Til minne om bror min / In memory of my brother

(Click here for the English translation below.)

(Vestlandsnytt 18. august 2017. Nettversjonen sløyfar namn på andre familiemedlemmer, og vert lagd ut på bloggen på dagen eitt år etter at vi bar han til grava.)
 

No i midten av august er det eitt år sidan bror min døydde, og 44 år sidan han vart fødd, Gard Abrahamsen Tuur-Eggesbø, tidlegare Gard Eggesbø Abrahamsen. Eg vil fortelje litt om han i rollene som bror, fagmann og menneske.

Eg var tre år gammal, men eg hugsar at eg tok mor mi på magen for å kjenne på babyen som sparka. Så vart han fødd, og eg hugsar at vi vitja mor og barn. Eg hugsar at vi trilla han i barnevogn, og eg hugsar fyrste gongen eg skuva til han så han datt på rumpa.

Som små sat vi ofte i same lenestol og såg Barne-TV og anna saman. Ein gong vart eg sur på han fordi han røpte ei overrasking nokre sekund før tida, nemleg fyrste ordet i namnet på programmet som snart byrja, «Universet». Eg sat der og venta med attlatne auge, men han var fem år, og hadde nettopp lært å lese, på eiga hand. Han har sidan gjeve storebror æra både for å lære han alfabetet munnleg i forvegen, og for seinare å introdusere han for datamaskiner og programmering.

Vi både krangla og leikte saman, sjølvsagt, og di eldre vi vart, di meir følte vi også på omsorga for kvarandre, anten det var ein ramp som hadde gjort ein av oss noko, eller det var foreldra våre som hadde grunn til å vere misnøgde. Ein gong tok han imot tidenes skjennepreike for telefonrekninga, utan å røpe at storebror var den skuldige. Ein annan gong skreiv eg ein seks sider lang rapport til hans forsvar, der eg problematiserte forståingsgrunnlaget for den påstanden at dagens ungdom sløser med pengane. Som ungdommar og unge vaksne spelte vi inn absurde humorvideoar saman (og saman med andre venner), eller gjennomførte diktanalyse på musikkvideoane frå MTV til langt på natt.

Som vaksne var den geografiske avstanden større, men det var alltid godt å snakkast. Vi hadde dessutan felles interesser, gav gjensidige råd, hjelptest åt, og hadde felles humor (av og til så intern eller sær på andre måtar at berre vi to forstod moroa fullt ut). Då Gard fekk sitt fyrste nettdomene, laga han ei feilmeldingsside med bilete av morgongretne meg i senga og teksten: «This page has not been awakened.» Då storebror fekk problem med den fyrste bilen, så stilte lisjebror med pengar. Då eg vart saman med henne som eg no er gift med, var Gard den fyrste som fekk vite det.

Gard programmerte frå han var 10 år gammal. I 1990, han hadde enno ikkje fylt 17, reiste vi saman til Unge Forskere-konkurransen i Oslo, der han vart premiert for eit komprimeringsprogram, og eg for noko språkleg. Han laga og fekk på nett ein av Noregs aller fyrste webserverar i 1994 (altså serverprogramvara), medan han studerte ved dåverande Møre og Romsdal ingeniørhøgskole. Dette tok høgskulen på senga, og førte til at han same år fekk ansvar for å setje opp den fyrste offisielle webserveren til det som den sommaren hadde vorte Høgskolen i Ålesund.

Våren 1995 var 21-åringen Gard med på å setje opp den fyrste vevtenaren til Møredata, med dei fyrste nettsidene til møbelindustrien i Sykkylven, som brukte hans tenarprogramvare. Også på høgskulen var programvara hans i bruk. Seinare det året laga han nettløysingar og nettsider for Ålesund bibliotek, m.a. med søk i bokbasen, og han hjelpte til med datainfrastrukturen i Ålesund kommune.

Den hausten, no 22 år gammal, vart Gard tilsett som spelprogrammerar i firmaet Gray Matter i Toronto, Canada. Eit par år seinare flytta han til Marietta utanfor Atlanta i USA som systemutviklar i MSI Solutions, og vart m.a. send på oppdrag til New Zealand, der han arbeidde med det nettbaserte fakturasystemet til New Zealand Post.

Men han hadde også eit liv utanfor datamaskina: Han byrja å skrive dikt og noveller som tenåring. Som 18-åring dikta han opp ein mytologi som bakgrunn for eit tidsskrift han gav ut på diskett. Det var mykje ein spøk, ja, men filosofien der om vidsyn og om inkluderande toleranse for andre menneske forheldt han seg medviten til resten av livet. I 1996 gifta han seg elles med den fyrste kona si (ein viktig grunn til å flytte vest for Atlanterhavet). Dei vart sidan skilde. I 1999 var Gard representert med eit dikt i ein amerikansk diktantologi.

Firmaet i Marietta vart kjøpt opp av Eclipsys i 1999, og Gard valde året etter å flytte tilbake til Toronto som programutviklar i Zox Technologies. I 2001 kom han tilbake til Noreg, og var tilknytt eit IT-firma i Ålesund, by.com. Samstundes starta han som konsulent i sitt eige IT-firma Stuffy Rabbit (humoristisk namneval med forhistorie), forgjengaren til det seinare føretaket Trollsilm. I 2003 fekk han jobb som IT-ansvarleg på Samisk vgs. og reindriftsskole i Kautokeino, og medan han budde der, gav han ut ei diktsamling på eige forlag. Undervegs hadde han byrja å måle. Han gifta seg med noverande kone i 2007, og endra samstundes etternamnet sitt. I 2008 flytta han tilbake til barndomskommunen Herøy med kona og då eitt barn. Der var han tilsett i stillinga som IKT-leiar i kommunen i 2008–2015, og fekk etter kvart oppleve arbeidsmiljøet i organisasjonen.

Mobbing er ein type overgrep som vi delte både røynsler med og interesse for. I 1999 samarbeidde vi om å starte e-postlista «Mobbelista» for mobbeutsette, bygd med Gards programvare for anonymisering av innlegg. I 2003 tok han initativ til lokalmøte for medlemmer av Mobbelista i Ålesunds-området. Fleire har fortalt meg at Gard har hjelpt dei etter mobbing eller andre vanskelege røynsler. Eg veit at han også hadde konkrete planar om meir systematisk mobberelatert arbeid, men han rakk det ikkje før han døydde.

I Kautokeino fekk han kjærleik til det samiske, og han melde seg etter kvart inn i samemanntalet då han fekk vite om ein del av slektshistoria som tidlegare generasjonar hadde gløymt. Han vart ein fantastisk far til fire kjekke gutar. Han snakka engelsk, tysk, estisk, litt nordsamisk, og var i gang med fleire andre språk. Han spelte fleire musikkinstrument, dei fleste byrja han med i vaksen alder.

Han sykla frå Paris til Amsterdam i 2011. Den fyrste lange sykkelturen hans hadde gått frå Montréal til Toronto i 1997, og han planla ein sykkeltur frå Milano til Taranto i Italia til tjueårsjubileet i 2017. Og eg var stolt av han då han skreiv det halvsidelange innlegget i Vestlandsnytt den 10. februar 2009 med tittel «Eg har vore mobbeoffer», der han nemnde seg sjølv berre knappast. Innlegget hans var sakleg, reflektert og informativt, og han fekk fort telefon frå ein skule der dei hadde diskutert konsekvensane av det som han hadde drøfta.

Han skreiv gjennomtenkte bloggpostar, mellom mykje anna om digitale distraksjonar, mobbing generelt, mobbing i arbeidslivet, dikt, langdistansesykling, sykling med astma, og om konsulentbruk og møtemaraton i det offentlege. Ein av dei siste bloggpostane hans handla om verdien av å lære om vektorar. For dersom du kan om vektorar, fortel han, så er det mykje enklare å programmere Playstation-spel med blodsprut.

Gard var oppteken av at alle skulle behandlast skikkeleg, jamvel dei som hadde gjort han vondt, elles ville jo vondskapen vinne. Dei som kjende han, skildrar han mellom mykje anna som snill, omtenksam, påliteleg og med solid integritet, inkluderande og fordomsfri, tolmodig, reflektert, leiken, indignert når andre vart behandla stygt, ein gledesspreiar, og full av overraskingar. Overraskingar ja? Ein venn på Canada-tur fekk eit plutseleg jobbintervju takka vere Gard. Sjølv fekk eg ei overrasking frå han ein morgon då telefonen ringde frå eit sesongstengt museum som opna dørene til utstillinga fordi eg og kona var i området.

Framfor alt vil mange såleis hugse Gard nettopp fordi han brydde seg. Mottoet hans på visittkortet var «Make a difference, not indifference». Og slik levde han.

___
Tidlegare: Bror min – Sorg – 13. august – Epilog til spelelista

 
– – –
 

In English: In memory of my brother

(The original Norwegian text was printed in the newspaper Vestlandsnytt on 18 August 2017, one week ago. It is posted on my blog one year after the day when we carried him to his grave. In the online version, the names of other family members have been left out. Gard had many friends who do not understand Norwegian, and I have written this English translation for them. Some nuances will inevitably be lost, and there may of course be a certain element of Norwegian accent.)
 

These days in the middle of August, one year has passed since my brother died, and 44 years since he was born, Gard Abrahamsen Tuur-Eggesbø, previously Gard Eggesbø Abrahamsen. I wish to tell a few things about him in his roles as a brother, a professional and a human.

I was three years old, but I remember touching my mother’s belly to feel the baby kick. He was born a few months later, and I remember that we visited my mother and my brother. I remember him in the pram, and I remember the first time I pushed him so he fell on his behind.

As small children, we often sat in the same chair watching television together. One evening, I got irritated at him because he had revealed a surprise just a few seconds too early, it was the first word of the tv programme that was about to begin: “Universet” (The Universe). I had closed my eyes in order to get surprised, but he was five years old and had just learnt on his own how to read. Later, he has given me credit both for teaching him the alphabet orally in advance, and for introducing him to computers and programming at a later stage.

We both quarrelled and played together, of course, and as we grew, also our care for each other grew, whether a badly behaved kid had done something to one of us, or it was our parents who had a reason to be dissatisfied. I remember once when he was given the rebuke of a lifetime for the phone bill, without revealing that his big brother was the guilty one. At another point in time, I wrote a six page report defending him, where I questioned the basis for the proposed understanding that the youth of today waste money. As teenagers and young adults, we recorded absurd humour videos together (and together with other friends), or we analysed the lyrics of MTV music videos until late at night.

As adults, the geographical distance was bigger, but it was always good to talk. Besides, we shared interests, gave each other advice, helped each other, and we had our common sense of humour (at times, it would be so strange, or the references would be so private, that only the two of us would fully understand the fun of it). When Gard got his first internet domain, he made a 404 page with a picture of me, grumpy in my bed one early morning, and the words: “This page has not been awakened.” When big brother got a problem with his first car, little brother provided the money. When I met my wife and became her boyfriend, he was the first to know.

Gard started programming when he was 10 years old. In 1990, he was still not 17, we went to the Young Scientists Contest in Oslo, where he was awarded for a compression program and I for something linguistic. He created and got online one of Norway’s very first web servers in 1994 (that is, the server software), while he was still a student at the college of engineering. This caught the college off guard, but as a result, the college asked him to install their first official web server later that year.

During the spring of 1995, the 21 year old helped install the first web server of the company Møredata, hosting the first web pages of the local furniture industry; they used his server software. His software was also utilised at the college. Later that year, he made web infrastructure and web pages for the Library of Ålesund, among other things with a search solution for the book database, and he helped develop the computer infrastructure for Ålesund Municipality.

That autumn, he was now 22, Gard was employed as a programmer at Gray Matter in Toronto, Canada. A couple of years later, he moved to Marietta near Atlanta in the US to be a systems developer at MSI Solutions, where they sent him to New Zealand to work on New Zealand Post’s online billing system.

But he also had a life outside the computer: He started writing poems and short stories as a teenager. At 18, he invented a mythology as the basis for a periodical that he published on floppy disks. Although much of this was meant as a joke, for the rest of his life he kept living by his mythology’s philosophy about inclusiveness and tolerance for other humans. In 1996 he also married his first wife (an important reason to move west of the Atlantic). They later divorced. In 1999, one of Gard’s poems was printed in an American antology of poetry.

The company in Marietta was acquired by Eclipsys in 1999, and Gard chose to move back to Toronto in the year 2000 to work as a software developer at Zox Technologies. He returned to Norway in 2001, where he was affiliated with an IT company in Ålesund, by.com. He also started his own IT company, Stuffy Rabbit (a humorous name with a history behind it), the predecessor of his later company Trollsilm. In 2003 he moved to Kautokeino/Guovdageaidnu to work as the chief technology officer at the Sámi High School and Reindeer Husbandry School. While he lived there, he published a collection of poetry. At some time, he had also started painting. He married his present wife in 2007, and also changed his last name accordingly. In 2008 he brought his wife and their child to Herøy, where he had grown up. He held the position as the chief technology officer at the municipality from 2008 to 2015, and got to experience certain workplace environment factors.

We shared experience with, and an interest in, the phenomenon that is bullying. In 1999, we started the “Mobbelista” (Bullying List) electronic mailing list together, for people who had been or were bullied; the list used Gard’s software to anonymise the e-mails. In 2003 he took the initative to local meetings for members of Mobbelista in the Ålesund area. Several have told me that Gard has helped them after bullying or other difficult experiences. I know that he also had concrete plans to work more systematically with bullying, but he died before he had the chance to realise those plans.

In Kautokeino/Guovdageaidnu, he fell in love with Sámi culture, and he was eventually enlisted in the Sámi electoral register after he was made aware of a part of our family’s history that previous generations had forgotten. He became a splendid father of four wonderful boys. In addition to his native language, Norwegian, he spoke English, German, Estonian, somewhat Northern Sámi, and he had begun learning several other languages. He played several musical instruments; most of them he started learning as an adult.

He biked from Paris to Amsterdam in 2011. His first long bike ride went from Montréal to Toronto in 1997, and for the twentieth anniversary in 2017 he had planned a ride from Milan to Taranto in Italy. And I was proud of him when he wrote his letter to the editor covering half a page in the local newspaper Vestlandsnytt on 10 February 2009. He gave it the title “I was bullied” (alternative links: 1, 2), but mentioned himself just barely. His letter was instructive and to the point, and he was soon contacted by a school where the staff had debated the consequences of what he had discussed.

Gard wrote talented blog posts about — among many other things — digital distractions, bullying in general, bullying at work, poems, long distance biking, biking with asthma, and about the use of consultants and endless rows of meetings in public administation. In one of his last blog posts, he told about the benefits of learning about vectors. Because, if you know how to handle vectors, blood splat programming just gets so much easier.

Gard wanted everyone to be treated decently, even those who had hurt him, because otherwise evil would win. Those who knew him, describe him among many other things as kind, considerate, reliable and with a firm integrity, inclusive and unprejudiced, patient, thoughtful, playful, annoyed when others were treated badly, a ray of sunshine, and full of surprises. Surprises? One of his friends visiting Canada was suddenly invited to a job interview because of Gard. And he surprised me one morning when I got a phone call from a museum that had closed their exhibition for the season, but that day they would open the doors just for me and my wife because they knew that we were in the area.

And so, above anything else, many will remember Gard because he cared. On his business card he had written his motto “Make a difference, not indifference”. This motto describes the way he conducted his life.

___
Earlier: My brother – Grief – 13. august – An epilogue to the playlist