Nye versjonar av tastaturoppsetta

Tastaturoppsettet «Utvida norsk» for Mac finst no i versjon 2.4. Det kan lastast ned gratis, klikk her. Med dette oppsettet kan ein skrive ikkje berre dei vanlege norske teikna, men også teikn som ð đ ŧ ĉ č ŋ ņ ŭ ǿ → 👍 ⌘ ⌥ ⇧ og mangt anna. Versjon 2.4 inneheld nokre mindre endringar: Ein feil er retta, komma på numerisk tastatur vert no punktum når ein held nede ⇧ slik som på nyare oppsett frå Apple, og stor ẞ er litt meir tilgjengeleg enn før. Førre versjon er omtalt her.

Også IPA-tastaturoppsettet med lydskrift er oppdatert, no versjon 2.3. Det kan lastast ned gratis, klikk her. Nokre nye teikn er lagde inn, m.a. kombinerande pluss over (nyttig for å modifisere teikn med underlengd) og heva schwa (ᵊ). Førre versjon er omtalt her.

IPA-oppsettet: Med tasten ⇧ nede vert desse teikna tilgjengelege.

Read Full Post »

Men det var ikkje diskhavari

Det var nokre spanande dagar. Eg har ein berbar Mac av den gode, gamle sorten, der ein kan skifte ut komponentar sjølv. Men ein sundag kveld tidlegare denne månaden byrja Macen å gå skikkeleg sakte. Eg rakk å avslutte dei fleste programma, og så kræsja han berre. Då eg prøvde å starte han igjen, fann han ikkje disken. Blinkande spørjeteikn og blinkande forbodeteikn. Han såg i og for seg disken då eg starta med oppstartsveljaren (trykte ⌥ under start for å velje startdisk), men han ville ikkje starte, korkje frå hovudpartisjonen eller recoverypartisjonen.

Dette var slett ikkje hyggjeleg, for pga. smittevern skulle eg halde digital direkteførelesing frå heimekontor neste dag.

Eg starta frå nettverksrecovery eller kva det heiter på norsk, men Diskverktøy gav feilmeldingar. Med Macen i måldiskmodus (heldt nede T ved oppstart) fekk eg henta ut det viktigaste av dei filene som var nyare enn tryggingskopien, men det gjekk forferdeleg sakte, og eg måtte bruke terminalen og veksle mellom cp og cat fil > nyfil for å få det til.

Mistanken hadde sjølvsagt heile tida gått i retning av diskhavari, og eg fekk løyve utpå sundagskvelden til å halde førelesinga frå jobbkontoret i staden. Eg hadde heldigvis dei nyaste filene for hand.

Til slutt tok eg sjansen på å plukke ut disken, klokka hadde då vorte ca. 4 på morgonen. Det var 10 timar til undervisning dvs. ca. 8 timar til eg var heilt nøydd til å setje meg ned med dei siste førebuingane.

Men du milde verd: Å plukke ut disken kunne eg med fordel ha gjort tidlegare. Då eg plugga disken inn med adapter på USB-porten til Judiths Mac, så fekk eg kontakt, og ingen feilmeldingar. Kunne det vere så banalt som at den interne diskkabelen var kaputt?

På måndagen hadde eg kontakt med to instansar på jobben, ein avtaleleverandør, ein Apple-sertifisert leverandør med verkstad i Trondheim og tre andre reparatørar. Den eine reparatøren kunne gje meg gode råd om kabelkjøp, og tilbaud jamvel hjelp med det. Men den einaste som kunne få meg heilt i mål på sparket, var min nye Mac-superhelt iHospital i Oslo. Han passa jamvel på å be meg sjekke eit nummer på baksida av eksisterande kabel, for akkurat denne Mac-modellen har nemleg to variantar.

Det gjekk to dagar, og så kom kabelen i posten, og etter ei lita stund med fyrstegongsvimsing og pinsett skrudde eg saman maskina, trykte på startknappen, og vips, så fungerte Macen igjen. Bra er det, for same kveld fekk vi melding frå arbeidsgjevar om å halde oss heime igjen.

Bileta viser den defekte kabelen på veg ut. Handduken er ikkje meir mystisk enn at det er lurt å leggje maskina på noko mjukt når ein held på med sånt. Elles kan eg nemne at naglelakkfjernar fungerte greitt til å fjerne limet som gamlekabelen etterlét seg.

Og moralen er: Sjølv om det gjekk bra denne gongen, så er det alltid kjekt å ha tryggingskopi. Ein vert så mykje rolegare til sinns av det, også når det vert natt. Og så er det bra at det finst folk som har kablar, og det er dumt med nyare Macar som, når dei får problem, må sendast bort så lenge at ein kan verte freista til å kjøpe ny i staden.

Read Full Post »

Tekstbehandling med Nisus Writer Pro

Då Apple endra iWork-programma sine i 2013, råka det meg særleg på tekstbehandlingsfronten, med nokre tusen filer privat og på jobb frå programmet Pages. Eg blogga om det den gongen: Apple øydela iWork. På det tidspunktet hadde eg brukt Mac i 20 år, men hendinga var med på å skape ein vedvarande effekt på tilliten min til programvare frå Apple. Eg måtte finne noko anna enn Pages.

Denne bloggposten skulle eg ha skrive for lenge sidan, merkar eg, men no gjer eg det: Etter å ha prøvt fleire tekstbehandlingsprogram landa eg på Nisus Writer Pro, og eg har ikkje angra. Det finst også ein Nisus Writer Express, som eg ikkje prøvde ut, så det eg skriv her, byggjer på røynslene med Pro-versjonen. Dette dekkjer ikkje alt som dette programmet kan gjere, berre noko av det som er viktigast for meg personleg. PDF-manualen som fylgjer med programmet, og som kan leitast fram i Hjelp-menyen, er til samanlikning på nesten 800 sider.

Nisus Writer var ikkje heilt ukjent for meg. Eg prøvde programmet ein periode på 2000-talet før Apple lanserte Pages, og likte det allereie då.

Stildefinering

Fyrst og fremst er Nisus Writer Pro rett og slett brukarvennleg på alle vis. Og lat oss ta noko av det viktigaste fyrst: stilhandtering. Frå andre aktuelle tekstbehandlarar er vi gjerne vane med at for å redigere t.d. ein avsnittsstil må ein opne eit vindauge med mange faner eller knappar. Der kan ein velje lineavstand, innrykk og alt dette andre, og ein må gjerne leite etter innstillingane, for det er jo ikkje så ofte ein justerer ein stil.

I Nisus Writer Pro er dette annleis. Der vekslar ein frå t.d. sidevising av dokumentet til stilvising. I stilvisinga slepp ein å klikke seg inn og ut av menyar og faner, i staden får ein sjå ei oppsummering av stilen på éi oversiktleg flate. Vil ein til dømes endre lineavstand, så gjer ein det ved å klikke eller taste i akkurat det same panelet som ein frå før bruker til spontane endringar for einskildavsnitt undervegs i skrivinga. Vil ein endre font for stilen, så vel ein fonten frå den same menyen som medan ein skriv. Det går kjapt å redigere stilar, og ein slepp å leite. Til venstre for stilarket er elles ei liste over alle stilane, så ein kan klikke seg vidare til den neste stilen ein vil redigere. Stilar kan lagrast til stilsamlingar i eit eige stilbibliotek, slik at ein kan hente dei inn att på tvers av dokument.

Oppsummering av avsnittsstilen «Normal» i eit dømedokument.

Standardmalen for dokument som fylgjer med programmet, er ikkje særleg godt tilpassa til mine behov, så etter å ha justert stilane i eit nytt dokument lagra eg dokumentet som ny mal. Denne ligg automatisk til grunn for nye dokument, fordi eg har valt den malen i Preferences > New File > Advanced.

For meg som skriv mykje lydskrift, har overgangen til Nisus Writer Pro i periodar ført til daglege kjærleikserklæringar. Sjå på denne teiknstilen, som eg har kalla «ipa», oppkalla etter lydskriftsystemet med same namn:

Når eg vil skrive lydskrift, kan eg anten klikke på teiknstilen «ipa», eller eg kan trykkje ein tastatursnarveg som eg har definert direkte i stilarket. Då vert teiknstilen sett til «ipa», og denne teiknstilen inneber det fylgjande: Skrifta vert endra til ein lydskriftvennleg font som heiter Doulos SIL. Sidan denne fonten er litt meir knipen enn nokre av dei andre fontane eg bruker i brødtekst, har eg for dømet si skuld sperra ørlite med 2 twips (1 twip = 1/20 typografisk punkt). I denne teiknstilen har eg også spesifisert eit språk, som vil overstyre eventuelle språkval i avsnittsstilane. Språket her er det eigendefinerte «IPA». Det språket har eg definert i programinnstillingane slik at stavekontrollen vert slegen av (det er trass alt lydskrift), og samstundes skiftar tastaturoppsettet mitt til IPA-oppsettet.

Så altså: Når eg vil skrive lydskrift, så trykkjer eg ein tastatursnarveg (eller klikkar i stilmenyen), då får eg momentant rett font, rett tastaturoppsett, og stavekontrollen vert deaktivert for den tekstsekvensen. Straks eg trykkjer tastekombinasjonen igjen, eller flyttar skrivemerket ut frå lydskriftområdet, så er eg tilbake til vanleg skriving. Kort sagt bruker eg nesten ikkje tid på slike mikroavbrot i skriveprosessen, eg berre skriv i veg, og eg merkar denne skilnaden frå andre tekstbehandlarar til dei grader på konsentrasjonen.

Tilfellet mitt med lydskrift er kanskje litt spesielt, men det fortel noko om kva ein kan få til med enkle grep. Det same gjeld det komande punktet.

Andre spesielle teikn og formateringar

Eg bruker teiknet ≫ ein del («mykje større enn»-teiknet, må ikkje forvekslast med sitatteikn), men det er få fontar som har det, så eg har definert ein eigen teiknstil som eg bruker når eg skriv dette teiknet. Eg har valt teiknstil-tilnærminga for å kunne skifte ut fonten på dette og visse andre teikn enkelt med eitt grep dersom det trengst.

Sjølve teiknet ≫ er i og for seg del både av IPA-tastaturoppsettet som eg nemnde over, og av det utvida norske tastaturoppsettet mitt. Men det kan vere meir praktisk å skrive teiknet ved å taste >> (to «større enn»-teikn), og definere i «QuickFix»-delen av programinnstillingane at den sekvensen skal skiftast ut automatisk under tasting med teiknet ≫. Då må eg rettnok framleis velje rett teiknstil kvar gong.

Så kva gjorde eg? Eg tok i staden i bruk «Glossary»-finessen til Nisus Writer Pro (same stad i innstillingane), der ein kan definere i ei eiga fil, og på eit noko meir avansert vis, korleis tekststrenger skal skiftast ut med noko anna medan ein skriv (ein kan skifte ut med smått eller stort, jamvel med grafikk om du vil). Slike glossary-sett med utskiftingar kan skruast på og av individuelt, og i eit sett som eg har definert for fagformalisme, spesifiserte eg at kvar gong eg tastar >>, så skal eg få ≫, men med korrekt teiknstil. Finst ikkje den teiknstilen i dokumentet eg redigerer, så vert han stappa inn straks. Og finst han frå før, så vil ≫ få nettopp den teiknstilen, også om kanskje glossary-fila har definert stilen litt annleis. Så ein kan altså halde fram med å sjonglere fontar i teiknstilen i dokumentet uavhengig av nøyaktig korleis teiknstilen er definert i glossary-fila.

Ein kan ha mange slike sett med utskiftingar, ein kan aktivere dei etter behov, og tilpasse dei som det høver seg. Eg laga meg altså eit sett med ein bestemt fagformalisme, og i tillegg til dette og andre teikn definerte eg at kvar gong eg tastar Max, Dep og visse andre formaletikettar, så skal desse verte skrivne med kapitelar i tråd med konvensjonane i faget. Så reint praktisk, dersom eg tastar t.d. Max (C) >> *Coda >> Dep (V), så vert det automatisk gjort om til Max (C) ≫ *Coda ≫ Dep (V) medan eg skriv.

Videoen viser dette dømet i praksis:

Eg har overraska meg sjølv med dette. Det er utruleg korleis det hjelper når ein kan konsentrere seg om det å skrive ned, og ikkje treng å avbryte dette i eit lite sekund for å justere formateringa manuelt.

Elles vil eg nemne spesielt at Nisus Writer Pro har ein teiknmeny som er lett tilgjengeleg i sideskuffa med ulike verktøy (sjå straks), og som gjev enkel tilgang til utvalde spesialteikn under skriving, sånn som ulike slags mellomrom, strek, hermeteikn, greske eller hebraiske bokstavar og meir. Desse menyane kan sjølvsagt også konfigurerast med dei teikna som ein måtte ynskje seg, og ein kan velje å sjå teikna anten som liste med symbol og symbolnamn eller som teikntabell.

Å konfigurere

Ein kan i det heile teke konfigurere i mykje i dette programmet. Dette er det som eg bruker mest:

Det finst ein «palette dock», ei sideskuff med ulike verktøy, m.a. font, lineavstand, tabelloppsett og dokumentmargar. Denne kan også brukast som flytande vindauge, det er sjølvsagt ei innstilling. Eg har valt å bruke sideskuff, men samstundes plukke ut spesifikt lista med avsnitts- og teiknstilar som flytande vindauge, slik at eg alltid har den lista tilgjengeleg, same kva eg elles ser på i verktøyskuffa (som standard finst stillista i fanen med «Writing»-verktøya, om eg hugsar rett). Og dette flytande vindauget kan eg fjerne og få fram igjen ved hjelp av ein tastatursnarveg som eg har definert sjølv.

Med min jobb og mine interesser skriv eg mange rare teikn og bokstavar, og det er ikkje alltid at det aktuelle skriftteiknet finst i den fonten eg bruker der og då. Skriv eg eit teikn som ikkje finst i den fonten, så vil Nisus Writer vise teiknet i ein annan font. Greitt nok, slikt er ikkje uvanleg. Men her kan ein konfigurere at ein skal sjå ein sjølvvald bakgrunnsfarge (raudt som standard) for å oppdage teikn som ikkje finst i den fonten ein skriv med. For meg har dette vore ein svært nyttig detalj.

Ein kan også konfigurere og slå på eller av bakgrunnsfarge for andre situasjonar, t.d. automatisk tekst av typen sidetal og fotnotereferansar. Slike bakgrunnsfargar kjem ikkje med på utskrifta, men kan vere kjekke å ha når ein redigerer.

Det er generelt svært mykje som kan konfigurerast i Nisus Writer Pro. Tastatursnarvegar for alt som finst i ein eller annan meny, til dømes. Frå andre Mac-program er vi vane med at vi kan leggje inn tastatursnarvegar via systeminnstillingane. Då må ein taste inn nøyaktig namn på menyelementet. I Nisus Writer er den prosessen forenkla ved at ein kan gå til programinnstillingane, navigere i ein kopi av menystrukturen, velje tastaturstarveg, og få ei åtvaring dersom denne tastatursnarveg er brukt frå før. Her er nokre få av dei tastatursnarvegane som ligg inne hjå meg, primært eigendefinerte, og litt som standard:

⌃⌘-	Format > Baseline > Subscript
⌃⌘+	Format > Baseline > Superscript
⌃⌘I	Format > Character Style > ipa
⌘15	Format > Paragraph Spacing > 1.5 Space Lines
⌘H1	Format > Paragraph Style > Heading 1
⌃⌥⌘←	Table > Insert > Column to the Left
⌃⌥⌘→	Table > Insert > Column to the Right

Legg merke til at ein kan ha sekvensar i tastatursnarvegane. I eitt av døma her, som eg vedgår å ikkje bruke mykje, får vi lineavstand 1,5 ved å halde inne ⌘ samstundes som ein tastar 1 og deretter 5. Tastatursnarvegar for stilar kan ein elles definere direkte i stilvisinga, som nemnt over.

Søk, erstatt, makroar, kopiere og lime inn

Søkjefunksjonen, med erstatning, finst i tre utgåver: Normal Find, PowerFind og PowerFind Pro. Den sistnemnde tillèt regulære uttrykk, t.d. «[abc]d*e» for å søkje etter anten a, b eller c etterfylgt av null eller fleire d før e. Eg er som regel godt nok hjelpt med vanleg PowerFind. Søkjefunksjonen er uhyre lett å manipulere, og kan avgrensast til heile teksten, berre notar, berre kommentarar, og meir. Om ein vil søkje etter kva som helst av tekst som endar på bokstaven p, der akkurat bokstaven p er i halvfeit Times New Roman, så er det berre å søkje i veg. Pass berre på at «Formatting Sensitive» er avkryssa for å få med formateringa i søket (det vert han straks du formaterer noko i søkjefeltet).

Nytt i versjon 3 av programmet er at ein også kan få alle treffa opp i eit eige vindauge som ein kan klikke seg fram og tilbake i.

I tillegg til vanlege søk har eg t.d. brukt søkjefunksjonen når eg skal skrive dokument med tilbakemelding til studentar. Då limer eg fyrst inn ei liste med namn, deretter bruker eg søk og erstatt til å setje kvart namn i halvfeit skrift øvst på ei ny side, og så lèt eg det vere nokre tome liner under, eventuelt med oppgåveoverskrifter i halvfeit.

Programmet byr på makroar i ein eigen meny for slikt. Det er lett å lage makroar, og ein treng berre berre eit par museklikk for å lage makro av søk eller søk og erstatt. Så på eitt minutt laga eg meg ein makro som søkjer opp åttebitskoda esperantobokstavar, den eldgamle konvensjonen med cx, gx osb., og erstattar med skikkelege bokstavar som ĉ og ĝ.

Nisus Writer Pro kan kopiere og lime inn ikkje berre uformatert og formatert tekst, men også avsnittseigenskapar isolert. Så ein kan plassere skrivemerket ein stad i teksten, kopiere eigenskapane frå det avsnittet, og lime dei inn ein annan stad, med innrykk, tabulatorar, lineavstand og alt.

Den same finessen finst også for teikneigenskapar. Ein kan setje skrivemerket i eit tekstområde som er t.d. i Helvetica kursiv, klikke på pipettesymbolet, så markere annan tekst, og denne vert då automatisk endra til Helvetica kursiv. Eller alternativt: Tast ⌥⌘C på tastaturet (Copy Character Attributes) eller vel dette menysystemet, marker den andre teksten, og tast ⌥⌘V for å lime inn teksteigenskapane. Ikkje at eg bruker denne finessen så mykje.

Filformat

Nisus Writer Pro bruker filformatet rtf. Dette gjer at filene kan lesast av nær sagt alle tekstbehandingsprogram. Formatet er også slik at same korleis det skulle gå med Nisus og jamvel med rtf-standarden i framtida (rtf vert ikkje lenger aktivt utvikla), så vil filene vere leselege.

Eg har valt å lagre med zrtf, dette er berre gzippa rtf, og gjer at filene tek mindre plass. Å døype dei om til .rtf.gz lèt oss pakke ut fila som rtf igjen dersom dette skulle trengast. Med zrtf er det likevel nokre få avvik frå standard rtf, visstnok slik at det til vanleg ikkje skal føre til kompatibilitetsproblem, med eitt unntak: Bilete som er dupliserte i dokumentet, er koda i fila berre éin gong. (Sjå dette foruminnlegget.)

Ein kan eksportere til doc-format, men då er det viktig å eksportere til doc (eller i dag gjerne docx), ikkje berre «lagre som» doc. Lagrar ein som doc, vert det .doc-filsuffiks, men med rtf inni. Eksporterer ein, vert det doc-format også inni fila. Programmet bruker element frå LibreOffice til den konverteringsjobben. Så dersom ein har tilgang til Word, eller skal bruke dokumentet i Word, så er det i mi røynsle like greitt å berre lagre som rtf, og så opne den rtf-fila direkte i Word og lagre som doc eller docx derifrå.

Andre finessar

Programmet byr på mykje som eg ikkje har nemnt her, både slikt som eg bruker nesten kvar dag, og slikt som eg aldri kjem til å bruke. For somme kan det vere viktig å vite at programmet tillèt kommentarar og sporing av endringar, og viser desse i sidestolpar. Tabellar og kantliner er lette å setje opp og justere.

Ein kan dele vindauget og sjå to eller fleire delar av dokumentet samstundes, med eller utan synkronisert rulling. Eller ein kan dele vindauget slik at ein ser dokumentet saman med alle fotnotane under eitt, saman med kommentarar eller spora endringar. Eller ein kan sjå dokumentteksten saman med stilvisinga og dermed sjå effekten av stilendringane momentant. Då eg oppgraderte frå versjon 2, trudde eg ikkje at eg kom til å bruke slik vindaugsdeling noko særleg, men det har vist seg at eg trudde feil.

Innhaldsliste kan genererast frå mellomtitlar med avsnittsstilar som er definerte slik at dei skal fangast opp nettopp i innhaldslista. No treng ein rettnok ikkje å ha innhaldsliste i dokumentet sitt for at dette skal vere nyttig. I lengre tekstar er det nemleg kjekt å kunne klikke seg fram og tilbake i ein stolpe til venstre for dokumentteksten. Stolpen viser dei mellomtitlane som har slike overskrift-avsnittsstilar. Er desse stilane på fleire nivå (t.d. 2 og 2.1, om ein skulle velje å nummerere dei), så kan ein falde ut eller skjule underliggjande nivå. Ein kan også flytte rundt på heile bolkar av teksten ved å trekkje elementa omkring i sidestolpen.

Delt dokumentvindauge, verktøy til høgre og innhaldsstolpe til venstre, og heilt til venstre eit flytande vindauge med teiknstilar (rosa ikon) og avsnittsstilar (blå ikon).

Slikt som eg saknar

Om eit gjeve filformat skulle vere kompatibelt på tvers av program, så er det likevel alltid eitt og anna som ikkje fungerer. Det er truleg ikkje så mange brukarar som vert råka av dette i praksis, men eksternt importert vektorgrafikk (pdf, eps) i Nisus Writer Pro vert til punktgrafikk med dårleg oppløysning når fila vert opna i Word, LibreOffice eller andre program. Når eg av og til må sende frå meg ei Word-fil med slike illustrasjonar, må eg derfor som siste steg i prosessen opne rtf-fila frå Nisus Writer Pro i Word, skifte ut illustrasjonane med originale grafikkfiler, og til slutt lagre som docx. For meg personleg veg andre eigenskapar ved programmet opp for denne ulempa. Nisus fortel i ein e-post at dette er utslag av ei begrensning i sjølve rtf-formatet. Det kunne finnast måtar å trikse det til på, men dette kan ha visse andre ulemper.

Spotlight indekserer rtf-filer så dei vert søkbare, og Finder kan vise dei i «hurtigvisning», men zrtf-filer får ikkje vere med på den moroa. Dette er av og til eit sakn, men den dramatisk mindre filstorleiken til zrtf gjer at eg bruker zrtf likevel.

Oppslagsvising (venstre og høgre side i same bilete) finst ikkje i inneverande versjon av programmet.

Når ein set inn bilete som teksten skal flyte rundt, kan det av og til verte kluss med den nøyaktige plasseringa av biletet, som kan finne på å hoppe til ein uventa plass. Dette er ein feil som Nisus arbeider med å fikse, får eg opplyst. Eit par andre småting som eg har lagt merke til, er allereie fiksa i inneverande betaversjonar til den komande oppdateringa.

Avrunding

Alle dei små sakna over kan eg leve med. Kanskje vert noko av det betre i seinare versjonar. Eg har vorte veldig glad i Nisus Writer Pro, nettopp fordi eg som regel slepp å tenkje på programmet medan eg skriv.

Gjennomgangen over er skriven på grunnlag av slik det er å bruke versjon 3.0.4. Denne versjonen finst berre med engelsk brukargrensesnitt, men det er kjent at fleire språk skal kome. (For ordens skuld, programmet støttar alle dei stavekontrollane som macOS har å by på, dette er ei heilt anna sak, som er uavhengig av kva språk menyane i programmet viser seg fram på.) Denne bloggposten vert publisert den 8. mars 2020, og i skrivande stund er Nisus inne i fasen med betatesting av versjon 3.1.

Det finst som nemnt ein billigare variant, Nisus Writer Express. Nisus har ei samanlikning av dei to her.

Andre òg har skrive si lukkelege meining om Nisus Writer Pro, t.d. Joe Kissel i MacWorld og Bambi Brannan i Mac360.

Det seier seg kanskje sjølv, men til slutt skal eg likevel for ordens skuld nemne at eg ikkje er tilknytt Nisus, eg er berre veldig glad i dette produktet. I samband med denne bloggposten har eg kontakta dei med nokre spørsmål, og eg har hatt tilgang til betaene til versjon 3.1.

Read Full Post »

IPA-tastaturoppsett 2.2

I lengre tid har eg flikka på ein ny versjon av IPA-tastaturoppsettet, og etter at eg fekk på plass ein ny versjon av Utvida norsk på føresommaren, har det gått radigare med IPA-oppsettet òg, og eg har fått prøvt ut nokre betaversjonar undervegs. No er versjon 2.2 her.

Tastaturoppsettet kan lastast ned her.

Oppsettet gjer at ein kan skrive IPA-lydskrift direkte på Mac-tastaturet. Ein kan sjølvsagt i staden bruke løysingar med teikntabellar og klikke på einskildteikn der, men nokre av oss som skriv mykje lydskrift når vi fyrst er i gong, kan synast det er greiare å bruke tastaturet. Til dømes kan ein få ʃ ved å trykkje ⇧S, eller ein kan finne ʂ på ⌥S. Oppsettet er tilpassa norske Mac-tastatur, slik at ein t.d. finn teiknet æ på nettopp Æ-tasten.

Med tasten ⇧ nede vert desse teikna tilgjengelege. Raude tastar er daudtastar, som ikkje lagar teikn direkte på eiga hand, t.d. tasten ^.

Dei veldig store endringane i IPA-oppsettet har det ikkje vore i 2.2, men litt er det. Lat meg nemne dei viktigaste. (Og hugs at ein treng fontar som støttar desse teikna for å kunne lese dei, så om noko ser rart ut, kan der vere derfor.)

Symbol med diakritiske teikn vert laga på dei same måtane i denne versjonen som i førre, anten teiknet er førehandskomponert i Unicode, slik som [ê] (trykk ^, som er ein såkalla daudtast, og deretter e), eller skal setjast saman der og då, som [æ̂], altså æ med kombinerande cirkumfleks (trykk æ, deretter ^, deretter det som til vanleg er anten apostroftasten eller «mindre enn»-tasten).

I IPA er det slik at dersom eit diakritisk teikn skal stå under eit bokstavteikn, men så har bokstaven underlengd, så kan det diakritiske teiknet i staden skrivast over bokstavteiknet: Ustemd [n̥] men ustemd [ɡ̊]. Støtta for slikt har vorte utvida litt i denne versjonen, m.a. for teikna «meir runda» og «mindre runda»: [y͗ y͑].

Det har òg kome til nokre ekstra parentesar i oppsettet, og dei ulike pilene og tonesymbola har vorte enklare tilgjengelege.

Det er lagt inn nokre ekstra extIPA-teikn for taleforstyrringar, t.d. Ⓕ for usikkert identifisert frikativ, oɡ nokre ekstra VoQS-teikn for stemmekvalitet, t.d. ꟿ for spasmodisk dysfoni. Og til detaljkontrollen på det typografiske planet er det lagt inn to teikn, word joiner og zero width non-joiner, som er nærare omtalte i bloggposten om nye Utvida norsk, og som òg sjølvsagt er nemnde i «read me»-fila.

Tastaturoppsettet kan lastast ned her.

For dei som ikkje alltid vil skrive IPA på tastaturet, men som gjerne klikkar i tabellar, kan eg tilrå IPA Palette, eller den OS-uavhengige nettressursen til Weston Ruter.

Ein gammal bloggpost av relevans: Lydskrift på Mac.

Read Full Post »

Utvida norsk 2.3

Endeleg, og etter ein liten periode med privat utprøving, er versjon 2.3 av tastaturoppsettet Utvida norsk på plass, og ligg klart til nedlasting. Tastaturoppsettet fungerer på Mac, og gjev tilgang til dei vanlege teikna frå det ordinære norske tastaturoppsettet, men har i tillegg mange andre teikn, slik at det vert lettare å skrive ulike språk direkte på tastaturet. Vil ein skrive teikn som ð þ ǫ đ ŧ č ĉ ā ŭ ǿ ǘ ł ʒ ņ ń ż ½ ¼ → ⌘ ⌥ ⇧, så er det berre å taste i veg. Det er ikkje alle latinske skriftteikn som er dekte, men nokså mange av dei.

Siste versjon av oppsettet kan lastast ned her: Klikk her.

Fyrste versjonen av oppsettet laga eg i 2003, ni månader før Apple kom med sitt «Norsk utvidet». I Utvida norsk 2.3 er det 1125 ulike teikn og andre utputtar.

Denne versjonen av tastaturoppsettet har m.a. nokre mindre justeringar i plasseringa av visse teikn. Til dømes har stor ß (ser ut som ẞ, dersom du har ein font som støttar teiknet) vorte offisielt tillaten i tysk, og ligg lettare tilgjengeleg på tastane no enn i førre versjon av oppsettet.

Mellom dei 58 nye teikna i tastaturoppsettet finst m.a. nokre nye bokstavar, fleire pilsymbol, og ein kan taste komponentane i store parentesar, både runde parentesar, firkantparentesar og krullparentesar, og tilsvarande for sum-teiknet og integralteiknet. Til dømes for venstre rund parentes og for sum-teiknet: ⎛ ⎜ ⎝ ⎲ ⎳

Nokre av dei nye teikna som ikkje er bokstavar, men som eg sjølv bruker i mi eiga tasting til tider, er avhakingsteikn ✓, tommel opp 👍, peikefinger ☞ (desse to er mellom pilsymbola) og dei to teikna word joiner og zero-with non-joiner. Begge desse to siste teikna er usynlege, og sikkert uinteressante for dei fleste som sit attmed eit tastatur, men eg skal seie litt om dei fordi eg sjølv bruker dei av og til:

Teiknet word joiner held saman tekst på venstre og høgre side av seg. Personleg bruker eg dette teiknet for å hindre linebryting etter skråstrek eller bindestrek eller anna som har den eigenskapen. Dette er særleg aktuelt for meg dersom eg skriv lydskrift mellom skråstrek, t.d. /mɑːt/. Det innebygde tekstsystemet på Mac vil nemleg ved linebryting la det fyrste skråstreket stå att på den eine lina medan resten av transkripsjonen kjem på neste line. Macen veit jo ikkje at skråstreket i det tilfellet vert brukt i fagformalisme. For å hindre slik linebryting er det berre å stappe inn word joiner imellom. Det same kan vere aktuelt etter bindestrek t.d. når ein skriv ei frittståande bøyingsending som -er.

Det andre av desse to usynlege teikna, zero-width non-joiner har som effekt å halde to teikn frå kvarandre, t.d. om ein vil unngå ligaturar. Plassert mellom eit mellomrom og eit teikn som t.d. skråtrek vil det også sikre at når word joiner held skråstreket saman med teksten etter, så vil ikkje dette trekkje med seg føregåande ord til neste line.

Dette var berre litt i full fart om nokre nye saker i versjon 2.3. Eg blogga om versjon 2.1 av tastaturoppsettet for rundt ni år sidan, og fortalde meir den gongen om kva dette handlar om: Skriv mange språk.

Siste versjon av oppsettet kan lastast ned her: Klikk her.

Eg har planar om å oppdatere andre tastaturoppsett òg, særleg IPA-oppsettet (lydskrift), men eg torer ikkje å gje nokon tidsprognose akkurat no, for det er så mykje anna å hengje fingrane i. Eg håper eg får tid snart.

Read Full Post »

How to run Tweetbot 1.6.2 on OS X 10.8.5

Dette er den engelske versjonen av bloggposten. Du finn den norske versjonen her.
This is the English version of the blog post. The Norwegian version is found here.

Those of us who still run Tweetbot 1.6.2 on an OS X version older than 10.10, are not necessarily very happy these days. Tweetbot is available only from the Mac App Store, the present version of Tweetbot (version 2) does not run on old OS X versions, and a few days ago Apple did something that broke the version of Tweetbot (that is, 1.6.2) that does work on old versions of OS X. It was something about a certificate that expired on November 11.

While downloading the latest compatible version (i.e., 1.6.2) from the Purchased tab in App Store does work, the download will still not run on OS X 10.8.5, at least not on any of the Macs that my wife and I have have access to. The application quits after a second or so. The official solution is to update to OS X 10.10 or newer, but for various reasons my wife and I cannot do that at present.

The following works on our Macs, though. If you plan to do the same thing because you saw me doing it, you are doing it at your own risk, though I doubt anything really bad will happen, because it’s only a matter of changing the date for a few seconds:

First I found a backup of Tweetbot on my backup drive (Time Machine in my case). Importantly, this was a backup from before 11 November 2015. I then copied Tweetbot from the backup drive and onto my Macintosh HD. I chose to copy it to a folder called ‘test’ for safekeeping there, so I won’t have to copy it from the backup drive every time something goes bad.

(On one of the Macs I didn’t have to copy it from the backup, instead I copied it from the Applications folder on the Mac itself. This worked because Tweetbot had not been restarted after November 11, so the local copy was not broken yet.)

Next, I copied the backuped version of Tweetbot into the Applications folder, where the application is supposed to be (the Mac asked for my admin password). The trick now is to launch Tweetbot while the Mac thinks that it is not yet 11 November 2015. The date can be set manually in the system preferences; but don’t set the date too early, because the trick won’t work then. I ended up setting the date to, well, 10 November 2015.

Launch Tweetbot. Be prepared that it may complain about ‘Timestamp out of bounds’, or even refuse to sign in to Twitter. When I switched the Mac back to today’s date and time, though, Tweetbot was happy.

To make this process faster, I don’t launch Tweetbot the normal way anymore. Instead I run this shell script using sudo. If I forget to use sudo, Tweetbot will break again because the date won’t be set, that’s why I included those first lines:

#!/bin/sh
if [ "$USER" != "root" ] ; then
echo "sudo!!!"
exit
fi
time=`date "+%m%d%H%M%Y"`
date 111011112015
open /Applications/Tweetbot.app
sleep 5
ntpdate -u time.euro.apple.com || date $time

The script takes note of the present date and time, then sets the date to November 10 at 11:11, launches Tweetbot, waits for five seconds, and finally consults Apple’s European NTP server (since I live in Norway) to set the correct date and time again. If the last step fails, the script should set the date, hour and minute to where it was five seconds ago, but it won’t be quite accurate, since the seconds will be set to zero.

The delay of 5 seconds doesn’t give my Tweetbot installation the time to even complain. The delay may have to be adjusted, though, if it is too short for Tweetbot to launch properly on your Mac. If this happens, the application will most probably break again, and will have to be copied to the Applications folder once more. That is a good reason to keep a backup of Tweetbot elsewhere on the internal drive, as I did in the ‘test’ folder above.

This is a quick and dirty trick, and the Macintosh system time may run a few seconds late afterwards, depending on how the date is set the second time. Also, the shift to an incorrect date and time, even though it’s only for a few seconds, may interfere with other applications running on the Mac. For instance, an e-mail that arrives just when the time is wrong, may get a wrong timestamp. So as stated above, do this at your own risk, and especially if you don’t know already how to create and run a shell script.

(Quick guide for the desperate: Copy the few lines of code, start the Terminal, type ‘nano tweetbotscript’ without the quotes and press the return key. Paste the code. Press ctrl-O (that is, the letter O) and the return key to save the script. Press ctrl-X to exit nano. Type ‘chmod u+x tweetbotscript’ and press the return key. Type ‘sudo ./tweetbotscript’ and hit the return key. Type your password when queried. I saved my script in the ~/bin folder instead, and so the details here are a little different. The quick guide for the desperate presupposes that you have already enabled the root user.)

I usually prefer to purchase my applications from the developer, not from the Mac App Store. What Glenn Fleishman at Macworld calls the ‘MAS extinction’, has given me another reason to do so, in addition to considerations like earlier updates and more money for the developer. Unfortunately, this specific application can only be bought on the Mac App Store.

Read Full Post »

Å køyre Tweetbot 1.6.2 på OS X 10.8.5

This is the Norwegian version of the blog post. The English version is found here.
Dette er den norske versjonen av bloggposten. Du finn den engelske versjonen her.

Vi er framleis nokre som køyrer Tweetbot 1.6.2 på eit OS X som er eldre 10.10, og vi er ikkje naudsynleg så veldig glade for tida. Tweetbot kan berre kjøpast via Mac App Store, noverande versjon av Tweetbot (versjon 2) fungerer ikkje på gamle versjonar av operativsystemet, og for nokre dagar sidan gjorde Apple
noko som øydela den versjonen av Tweetbot (altså 1.6.2) som fungerer på gamle versjonar av OS X. Det var noko med eit sertifikat som gjekk ut 11. november.

Det er mogeleg å laste ned den siste kompatible versjonen (altså 1.6.2) frå Kjøpt-fana i App Store, men det nedlasta programmet fungerer likevel ikkje på OS X 10.8.5, i alle fall ikkje på nokon av dei Macane som fru Judith og eg har tilgang til. Programmet knelar etter eit sekund eller deromkring. Den offisielle løysinga er å installere OS X 10.10 eller nyare, men det finst grunnar til at vi ikkje kan gjere dette akkurat no.

Men det fylgjande trikset fungerer faktisk. Om du tenkjer på å gjere det same fordi du såg at eg gjorde det, så gjer du det på eige ansvar, men det skjer neppe noko alvorleg, for det handlar berre om å endre datoen i nokre sekund:

Fyrst fann eg ein tryggingskopi av Tweetbot på tryggingsdisken min (i mitt tilfelle: Time Machine). Det viktige er å finne eit eksemplar frå før 11. november 2015. Så kopierte eg Tweetbot frå tryggingsdisken og over til den interne «Macintosh HD». Eg la programmet i ei mappe som heiter «test» berre for å ha eit eksemplar der, slik at eg ikkje skal trenge å kopiere det frå tryggingsdisken kvar gong noko går gale.

(På ein av Macane trong eg ikkje å kopiere frå tryggingsdisken, men kopierte det rett frå Programmer-mappa. Dette fungerte fordi Tweetbot ikkje hadde vorte starta på nytt etter 11. november, så det lokale eksemplaret var enno ikkje øydelagt.)

Deretter kopierte eg dette eksemplaret av Tweetbot til Programmer-mappa, det er jo der programmet eigentleg skal vere (Macen bad om administratorpassord). Det som no skal skje, er å starte Tweetbot medan Macen trur at det enno ikkje har vorte 11. november 2015. Datoen kan justerast manuelt i systemvala, men ikkje bruk ein veldig tidleg dato, for då fungerer det ikkje likevel. Eg landa på å stille datoen til, sjølvsagt, 10. november 2015.

Start Tweetbot. Ver budd på at programmet kan klage over «Timestamp out of bounds», eller jamvel vil nekte å logge på Twitter. Men dette rettar seg fort: Då eg skrudde fram igjen til dagens dato og klokkeslett, var Tweetbot nøgd, og alt var som det skulle.

Eg vil gjerne starte Twetbot litt kjappare enn dette, så eg har laga dette skriptet, som eg køyrer med sudo. Dersom eg gløymer å bruke sudo, vert Tweetbot øydelagt igjen fordi datoen ikkje vert endra til 10. november, så fremst i skriptet ligg det ein test for dette:

#!/bin/sh
if [ "$USER" != "root" ] ; then
echo "sudo!!!"
exit
fi
tid=`date "+%m%d%H%M%Y"`
date 111011112015
open /Applications/Tweetbot.app
sleep 5
ntpdate -u time.euro.apple.com || date $tid

Skriptet noterer seg kva dato og klokkeslett vi har no, justerer deretter til 10. november 2015 kl. 11:11, startar Tweetbot, ventar i fem sekund, og stiller deretter fram igjen til dagens dato og klokkeslett ved å spørje den europeiske NTP-tenaren til Apple (sidan vi er i Noreg). Om det siste skulle gå gale, skal skriptet etter planen stille dato og klokke til slik det var for fem sekund sidan, men det vert ikkje heilt nøyaktig, sidan sekundet vert sett til null.

Pausen på 5 sekund gjer at min Tweetbot ikkje eingong rekk å klage. Men dei fem sekunda må gjerne justerast på di maskin dersom det viser seg å vere for kort tid til at Tweetbot klarer å starte skikkeleg. Dersom dette skjer, vert programmet truleg øydelagt igjen, og må kopierast til Programmer-mappa endå ein gong. Dette er ein god grunn til å ha ein tryggingskopi av Tweetbot ein annan stad på interndisken, slik eg gjorde i test-mappa over.

Dette er ei kjappløysing som ikkje naudsynleg er problemfri. Mac-klokka kan gå nokre sekund feil etterpå, avhengig av korleis dato og klokke vart justert den andre gongen. Det å skru tida tilbake på denne måten, sjølv om det vert korrigert igjen nokre sekund seinare, kan også skape trøbbel for andre program som måtte vere i gang på Macen. Dersom det til dømes kjem ein e-post akkurat medan dato og klokkeslett er feil, så kan han få feil mottakstid. Så du gjer som sagt dette på eige ansvar, særleg dersom du ikkje allereie er kjend med det å lage og køyre skript.

(Kjapp innføring for dei desperate: Kopier koden over, start Terminal, tast «nano tweetbotskript» utan hermeteikna og trykk på returtasten. Lim inn koden. Trykk ctrl-O (altså bokstaven O) og returtasten for å lagre skriptet. Trykk ctrl-X for å avslutte nano. Tast «chmod u+x tweetbotskript» og trykk på returtasten. Tast «sudo ./tweetbotskript» og returtasten. Tast inn passordet ditt når du vert beden om det. Sjølv lagra eg skriptet i ~/bin i staden, då vert detaljane her litt annleis. Innføringa for dei despereate legg til grunn at du allereie har aktivert rotbrukaren.)

Eg kjøper helst program direkte frå utviklaren, ikkje frå Mac App Store. Denne episoden, som Glenn Fleishman i Macworld omtaler som «MAS extinction», er berre endå ein grunn til det, i tillegg til at det er kjekt å få oppdateringane tidlegare enn via Mac App Store, og at meir av pengane går til utviklaren. Dessverre er akkurat dette programmet å få berre på Mac App Store.

Read Full Post »

Apple øydela iWork

Somme vil hevde at eg har vore ein levande Apple-reklame sidan eg byrja med Mac i 1993. Ofte har eg gledd meg som ein unge til oppdateringar og nye påfunn, det skal eg vedgå. Men dette er sjølvsagt ikkje heilt utan unntak, og unntaka har kome gradvis oftare. Dei siste ti åra har eg likevel investert delar av mitt skarve truverd i å tilrå den inntil nyleg glimrande kontorpakken iWork for Mac. Fy som eg angrar.

Eg skulle heller ha åtvara mot slike Apple-produkt, og no har eg byrja med nettopp det (nøgnare sagt har eg vorte meir aktiv med det), også i møte med studentane mine. For med Apple veit ein aldri om ein misser fleire års arbeid når nokon i rett posisjon plutseleg får ei openberring. Sjølv kjem eg, slik det ser ut i dag, til å misse alle presentasjonar og føredrag sidan 2003, alle manuskript til førelesingar, læringsmateriell, lærebok, artiklar og alt anna i tekstbehandling sidan 2005, og alle rekneark, herunder også databasar, sidan 2007. Det er framleis mogeleg å konvertere dokumenta til andre format, men du verda for eit arbeid det vert, også etterarbeidet for å få dei viktigaste konverterte dokumenta til å sjå ut slik dei skal.

La meg skyte inn at den mest akutte indignasjonen la seg etter ein dag eller to i oktober, og at det sidan då har handla mest om å finne pålitelege alternativ.

iWork

Keynote 5.3 med ein ikkje-fagleg presentasjon av nyare dato.

Då eg heldt ei viktig førelesing i 2003, fekk eg spørsmål etterpå om kva slags program eg hadde brukt, for det såg teknisk veldig bra ut, og var i alle fall ikkje PowerPoint. Eg kunne røpe at eg hadde brukt Keynote, som på det tidspunktet var i versjon 1.1. Liknande kommentarar har kome seinare òg. Keynote har vore lett å bruke, og har gjeve gode resultat på lerretet.

Somme snik seg til å fylgje med på fotballkampar, eg har andre laster. I januar 2005 utbraut eg eit ørlite gledesrop i feil sosial situasjon då eg sneik meg til å sjå på rapporteringa frå presentasjonen til Steve Jobs på Macworld Expo i San Francisco om at no kom det også eit tekstbehandlingsprogram. Programmet heitte Pages, og saman med Keynote og etter kvart reknearkprogrammet Numbers (2007) har vi sidan då hatt programpakken iWork.

Oppdateringane har gjort programpakken stendig betre. Førre oppdatering kom i 2009, med småjusteringar sidan. Tekstbehandlaren Pages har vore hovudverktyet mitt. Berre på heimemaskina har eg i skrivande stund 1170 Pages-filer, og på jobbmaskina 2144 filer. Då ein kollega og eg laga bok for nokre år sidan, sette eg boka i Pages. Dei reviderte utgåvene sameleis, med god kontroll på utsjånaden og utan fare for herpa vektorgrafikk. Alle førelesingane mine sidan 2005 har eg skrive i Pages, alle revisjonane, alle støtteark, alt læringsmateriell, alle brev og viktige dokument.

Det har vore ein brukarvennleg draum å bruke både Pages, Keynote og Numbers, og for meg og mange andre har det etter kvart vorte lite å sakne i funksjonalitet. Gjeldande versjonar var Pages 4.3, Keynote 5.3 og Numbers 2.3.

Så kom oktober 2013

I oktober 2013 kom den neste større oppdateringa: Pages 5.0, Keynote 6.0, Numbers 3.0. Programma vart annonserte med store ord som fantastiske nyvinningar. Gamleversjonane vart samstundes trekte frå marknaden.

Eg oppdaterte ikkje. Det var nok å lese kva andre hadde opplevt. Programma har mist fleire titals funksjonar (for Pages ligg talet på ca. 90–100 fjerna funksjonar), t.d. noko så grunnleggjande som nøyaktig kniping og sperring av tekst, paginering med romartal, og støtte for rtf og doc (docx er støtta). I skrivande stund kan ein heller ikkje søkje og erstatte avsnittsskift eller strenger som inneheld mellomrom. Og folk som opnar ei gammal fil, får øydelagt formateringa si, illustrasjonar vert sletta, øydelagde (dårleg kvalitet) eller flytta rundt på, sidene (eller lysbilete i Keynote) kjem i feil rekkjefylgje, og så vert hærverket automatisk lagra (visstnok reversibelt vha. «Tilbakestill til…» i filmenyen).

I tillegg fortel folk at den gjenverande funksjonaliteten er meir tungvint. Til dømes er den vesle, flytande og praktiske inspektøren fjerna til fordel for eit sidepanel som tek opp ein viss del av skjermbreidda frå topp til tå i dokumentet, stilskuffa (eitt klikk for å skifte stil) er fjerna og er erstatta av ein meny, ein kan ikkje velje alle førekomstar av ein stil lenger, og ein må djupt inn i verktya for å gjere enkle oppgåver. Der tidlegare versjonar kunne brukast både til tekstbehandling og til sidelayout (det siste har eg m.a. brukt til å lage plakatar til fagpresentasjonar), kan noverande versjon brukast berre til tekstbehandling.

Pages 4.3 med stilskuffe til venstre, og utan inspektør til ære for skjermbiletet.

Filformatet er også endra: Før låg det xml til grunn, så dersom all verdas uhell og nedleggingar skulle vere ute, ville det i det minste vere mogeleg å hente ut tekst. No er det eit ugjennomtrengjeleg binærformat. Pages-filer frå 2008 og tidlegare lèt seg ikkje opne i det heile teke. Men filsuffikset, det er altså det same som før.

Grunnen til alt dette er at Apple vil gjere det mogeleg å redigere dei same dokumenta på ein iPhone som på ein Mac. Ettersom ein telefon og ei fullblods datamaskin ikkje er like gode til slikt, har dei nedjustert Mac-programma til lommeformat både i funksjonalitet og i brukargrensesnitt. På ein telefon er det jo dårleg plass til stilskuffe, flytande inspektør og drøssevis av tekstbehandlingsfunksjonar. Takk og farvel til dei av oss som brukte kontorprogramma til seriøst arbeid.

Etter den massive kritikken frå brukarane har Apple gjort noko så uvanleg som å fortelje at nokre av funksjonane (nokre av dei mindre viktige) skal kome tilbake, m.a. vertikal linjal og betre ordteljing.

Dette er sjølvsagt ikkje godt nok. Eg leiker ikkje når eg skriv noko eller lagar presentasjonar, det er faktisk jobben min, og eg kan ikkje halde pusten og håpe på at framtidige versjonar av programma kanskje skal takle t.d. nøyaktig sperring og kniping, paginering med romartal, bokmerke, hyperlenkjer til nettsider, søk-og-erstatt som forstår avsnittsskift/sideskift/mellomrom, samankopla tekstboksar, ligaturkontroll, ikkje-automatisk språkval for teksten, rtf-filer, diskontinuerleg tekstmarkering, ikkje-amerikansk datoformat i reknearket, sidemargar same stad, cellesplitting, cellebakgrunn, alfakanalvideo i Keynote (gjennomsiktig videolag, eg har drøssevis av slike i Keynote-presentasjonar der eg har teksta videoar) og støtte for QuickTime-plugins same stad for å kunne spele meir enn H.264 (men då får vel iPhone-versjonen fort eit problem), eller at det skal verte enkelt å handtere avsnitts- og teiknstilar igjen.

Apple har ikkje akkurat skrudd opp forventingane til neste versjon.

For dei nye versjonane av iWork-programma Pages, Keynote og Numbers er altså ikkje nye versjonar. Dei er nye program på 1.0-stadiet eller under, men som heiter det same som dei gamle, og som har fått høgre versjonsnummer, og bruker dei same filsuffiksa men med eit heilt anna innhald og format.

Det er sjølvsagt kjempefint å kunne redigere det same dokumentet på ein telefon, eit nettbrett og ei datamaskin, og få dette automatisk synkronisert. Sjølv om eg personleg aldri ville ha skrive førelesing eller laga plakat på ein mobiltelefon. Hadde dei lansert dette som versjon 1.0 av iSumthin, utan iWork som referanseramme eller rival, hadde det sikkert vore supert. Det som er verre å rose Apple for, er at dei til ære for desse nye programma vel å sende nokre heilt andre slags program, fullblodsprogramma for datamaskin, til havs og sabotere årevis med arbeid for så mange brukarar.

Kontorprogram er ikkje såpeproduksjon

For dette handlar ikkje berre om å misse gode verkty. I tillegg risikerer arkiva våre å verte utilgjengelege ved ei tilfeldig oppdatering av operativsystemet som øydelegg noko for iWork ’09 (gamleversjonen vert ikkje avinstallert). Derfor kan vi altså ikkje halde pusten, men må berge dokumenta våre over til eit anna format medan iWork ’09 framleis fungerer.

Om nokon innstiller produksjonen av favorittsåpa, kan ein framleis kjøpe ei anna såpe og vaske seg. Men vi kan ikkje bruke Word eller eingong Pages 5 til å opne eit Pages 4-dokument (Pages 5 fungerer altså på filer frå 2009 og seinare, men ikkje på ein påliteleg måte). Vaskar eg meg på hendene, så har eg vaska meg, og kvar vask er ein avslutta vask. Har eg skrive ei førelesing, eit støtteark eller eit notat om noko eg arbeider med på jobb eller privat, så treng eg ofte å kunne kome tilbake til det på pålitelege måtar gong på gong i årevis.

I motsetnad til såpeproduksjon er det å tilby kontorprogramvare av denne typen identisk med å love ein infrastruktur med kontinuitet og stabile rammer for viktige data. Denne lovnaden har Apple brote. Ein kan ikkje stole på ein leverandør som fjasar bort nytteprogram og fjernar elementær funksjonalitet fordi det er kulare å samkøyre greiene med ein mobiltelefon. Då tek ein ikkje dei seriøse langtidsbrukarane på alvor.

Gjeldande versjon av Pages (5.0.1) har pr. 23. desember 2013 eit gjennomsnitt på 1,9 stjerner på den amerikanske versjonen av Mac App Store, med 1 stjerne frå 64 % av stemmene. Gjennomgangsmelodien i omtalane er «garbage», «horrible» og «worthless». Gjennomsnittskarakteren for versjonane før 5.0 var 4,0 stjerner, med 5 stjerner frå 60 % av stemmene.

Det ironiske for meg som har unngått Word, er at eg framleis kan opne tjue år gamle filer frå Word 5.1a med dei nyaste Word-versjonane. Det er berre nokre månader sidan eg trong dette då eg skulle skrive ei førelesing som var delvis basert på noko eg skreiv tidleg på nittitalet. Men Pages frå oktober 2013 kan altså ikkje opne Pages-filer frå september 2013 utan å rote det til. Fordi det skal vere mest mogeleg kompatibelt med ein telefon.

Tenk deg at Microsoft med brask og bram kom med eit nytt tekstbehandlingsprogram som var for ein stor del inkompatibelt med Word-filer, eit nytt program som ikkje inneheldt støtte for grunnleggjande funksjonar for ein tekstbehandlar, og at dei samstundes trekte Word frå marknaden fordi det nye programmet skulle heite Word, skulle marknadsførast som oppgradering av nettopp Word, og skulle bruke filsuffiksa .doc og .docx, no med eit heilt anna innhald og format enn før. Og at dei samstundes gjorde det same med Excel og PowerPoint. Tenk deretter på ordet «tillit». I tilfella med Word, Excel og PowerPoint ville i det minste andre program og tenester ha takla filene på eitt eller anna slags vis.

Hadde dette vore eit unikt uhell, hadde det vore si sak. Men dette er berre den siste episoden i ein serie med neddumma oppdateringar, til dels lanserte med høglydt marknadsføringssvada. Operativsystemet er framleis etter måten bra, og er saman med ein del viktige program frå andre leverandørar ein viktig grunn til at eg held meg til Mac (men operativsystemet har fått fjerna rullefelt-pilene og den finstilte kontrollen der, for å gjere det meir likt ein telefon, og eg har visse arbeidsoppgåver der andre navigeringsmåtar ikkje er fullverdige alternativ).

Så kva gjer eg no?

Eg har ikkje heilt bestemt meg enno, sjølv om eg har byrja å vippe i spørsmålet om tekstbehandlar. Word freistar ikkje spesielt. Berre det at eg treng trygg grafikkbehandling og lettvint tabellformatering og stilhandtering, er nok til å halde Word litt på avstand i dagleglivet, og sjølvsagt nye Pages endå meir på avstand. OpenOffice med venner liknar etter min smak litt for mykje på Word, og det er vel også meininga, forstår eg.

Eg synest at Mellel har ei bratt læringskurve og er noko upraktisk. Eg har ein lisens og skal ikkje sjå heilt bort frå at eg tek det i bruk til ei og anna oppgåve. Men eg har også byrja å snuse på Nisus Writer Pro, som er lett å bruke og har god stilhandtering. Eg brukte veslebroren Nisus Writer Express den siste tida før Pages kom i 2005. Og sjølv om nokre funksjonar er sårt sakna i Nisus (t.d. maskering, direktealfa og sidelayout) eller er litt omstendelege i inneverande versjon (t.d. kniping/sperring og skriftlinejustering), er somme ting også meir avanserte enn sjølv gamle Pages. Til dømes er søk (og erstatt) fenomenalt. Og teiknstilar endrar sjølvsagt font og språk, men samstundes kan språk definerast slik at det også automatisk ikkje berre slår av stavekontroll men også endrar tastaturoppsettet. Plutseleg vart det mykje lettare å skrive lydskrift.

Nisus-programma bruker som standard rtf som underliggjande format, så filene vil vere leselege sjølv om produsenten skulle få ein vulkan i hovudet. Andre ting er ikkje like bra, t.d. er programmet av og til usamd med seg sjølv om eit avsnitt skal delast eller ikkje mellom to sider, og så vert sideskifta berekna på nytt og retta opp når ein redigerer noko der. Grafikk og tekstflyt rundt grafikk kan rote det til for kvarandre slik at dei av og til hoppar både hit og dit akkurat under grafikkinnsetjinga. Og bilete som strekkjer seg utanfor satsspegelen («tekstområdet» på sida), får ein strek gjennom seg akkurat der på utskrifta, spesielt synleg dersom grafikken har skugge.

Same kva eg landar på, grur eg meg sjølvsagt til å måtte konvertere og deretter reinske opp manuelt i så mange noverande Pages-filer (ein masseeksport må gjerast same kva, berge det som bergast kan medan det framleis er mogeleg), så eg kjem nok til å sveipe innom Pages 4.3 enno ei stund medan eg utset det uunngåelege.

Numbers 2.3 med fleire separate tabellar på eitt og same ark. Inspektøren flyt der vi vil ha han.

Rekneark er ikkje fullt så kritisk, men eg har altså unngått Excel. Sist eg prøvde Excel, hadde det m.a. problem med unicode når eg skulle importere tabtekstfiler med lydskriftteikn, eller motsett veg eksportere data med slikt eller andre spesialbokstavar. Eg kan ikkje sjå at dette har betra seg noko i Office 2011. Somme har føreslege Tables, men det verkar litt fattigsleg, sjølv om det ser ut til å takle i alle fall reknestykka mine (i Excel-eksport frå Numbers 2.3) betre enn Excel gjer sjølv, så eg skal ikkje heilt avskrive det. Eller Excel heller.

Eg les at nye Numbers ikkje er fullt så ribba for funksjonalitet som nye Pages og Keynote, det har i hovudsak berre vorte meir tungvint å bruke. I gamle Numbers finst det t.d. inspektør (det har forresten også Tables). Og ikkje minst ligg arka i ei liste nedover i venstre kant av vindauget, med god kontroll over både arka som heilskap og elementa på kvart av arka (noko av det geniale med Numbers er nettopp at ein kan ha fleire separate tabellar på eitt og same ark). I nye Numbers ligg arka som faner vassrett bortover utan detaljoversikt over strukturen. Slik vert det jo på ein telefon. Tråden på Apple-forumet om nye Numbers er elles avskrekkande nok, og omtalane på amerikanske Mac App Store er ein einaste lang variasjon over ord og uttrykk som «useless», «great app destroyed» og «lost my work».

Og finst det eit presentasjonsprogram som kan tene som brukarvennleg, funksjonsrik og estetisk erstatning for Keynote? Eg bruker som regel krit og tavle i undervisninga, men til føredrag og presentasjonar må eg som oftast ha noko meir moderne. Keynote var det beste. Eg liker ikkje PowerPoint.

Lenkjer

Apple-foruma har mange innlegg frå folk som har fått øydelagt arbeida sine av dei nye iWork-programma, og som har brukt dagar og veker på reparere skadane. Skuld ikkje berre på dårlege backuprutinar her. Dersom ein bilprodusent med overlegg leverer ein bil med katapultsete, er ikkje dårleg bilbeltebruk den einaste syndaren. Eg har gode backuprutinar, og sparer meg elles mykje arbeid på å halde meg unna dei nye iWork-programma. Men det kjem til å ta tid å berge seg over på noko som ein kan stole på i lengda, kva det enn vert.

Pages FAQ: Some Less Good News with Pages 5
Pages FAQ: Undocumented Proprietary File Format in Pages 5
Betalogue: Pages 5: An unmitigated disaster
Betalogue: More on Pages 5
Ars Technica: The productivity suite formerly known as iWork
Macworld: Numbers 3.0 review
Macworld: Pages 5.0 for Mac review
Macworld: Keynote 6.0 for OS X review
Apple-forum: Pages 5 features checklist
Apple-forum: Why does Apple get rid of so many useful features in new Pages?
Apple-forum: List of deleted features in Keynote ’13
Apple-forum: What has been lost in Numbers 3.0 upgrade?

Ikkje alle desse lenkjene fungerer lenger, forresten. Natt til 16. desember norsk tid, etter at «Why does Appe get rid of…»-tråden på Apple-brukarforumet hadde vorte rundt 70 sider lang med ca. 1050 stendig meir hissige innlegg og hadde vorte lesen omtrent 63 200 gonger, så bestemte Apple seg for å gjere heile tråden utilgjengeleg. Ikkje-innlogga brukarar vert bedne om å logge seg inn, medan innlogga brukarar får denne meldinga: «It appears you’re not allowed to view what you requested. You might contact your administrator if you think this is a mistake.»

Read Full Post »

Skrivebordet tulla

Eg veit at ein ikkje skal lagre massevis av filer på skrivebordet. Men av og til er det veldig praktisk å lagre der, t.d. når ein vil trekkje ei lenkje ut frå adressefeltet i nettlesaren og over til filsystemet, eller når ein berre skal mellomlagre noko og sjå på det med QuickLook før det vert kasta.

Ein vakker dag var ikkje noko av dette mogeleg lenger. Ikkje fekk eg trekkje noko over til skrivebordet, i lagredialogane var skrivebordet gråa ut som om det skulle ha vore ei fil, og eg fekk ikkje eingong flytte på dei ikona som allereie låg på skrivebordet.

Endre namn på filene fekk eg, men altså ikkje flytte på dei, så dette var eit problem med skrivebordet, og ikkje med einskildfilene. Før eg går vidare, skal eg nemne at undervegs prøvde eg både omstart og å reparere filrettar med Diskverkøy, men ingenting fungerte. Etter nokre veker gadd eg ikkje meir, og gjekk meir systematisk til verks.

Og det var altså noko rart her, ja. Det viste seg nemleg at til skrivebordsmappa hadde nokre utvida attributt (det ser vi på teiknet @):

brukar@coda:~% ls -ld Desktop
drwx------@ 38 brukar  gruppe  1292 14 jul 14:35 Desktop/

Og her er dei:

brukar@coda:~% xattr Desktop
com.apple.FinderInfo
com.apple.genstore.info
com.apple.genstore.orig_mtime
com.apple.genstore.orig_perms_v1
com.apple.genstore.origdisplayname

Google finn ikkje mykje om genstore, men det vesle som finst, tyder på at det kan ha å gjere med autosave og/eller versjonering. Ein «ls -lR * | less» i ~/Library tyder på det same, i alle fall autosave, men desse to finessane er kopla tett saman.

Det er i så fall ikkje fyrste gong at noko slikt har rota det til. For ei tid sidan hadde eg laga ein fin graf i Numbers, grafen var kopiert over til eit Pages-dokument, i Numbers måtte eg ordne nye verdiar som påverka grafen, og då eg nokre dagar seinare ville oppdatere kopien i Pages-dokumentet, såg det ut som på biletet under. Ja nettopp, grafen i Pages var kopla til ein versjon av Numbers-dokumentet, og ikkje til sjølve den Numbers-fila som eg dreiv og redigerte. Ikkje rart at grafen i Pages ikkje oppdaterte seg:

Vi skal heller ikkje gløyme korleis versjoneringssystemet til Apple har rota til backupsystemet slik at det tek ein time å tryggingskopiere nokre få mega (mi løysing her).

For ikkje å snakke om alle dei kopiane av diverse filer som har landa i same mappe som filene, men med sære filnamn av typen «dokumentnamn.rtf.sb-cf21cd31-iHOUmh». Dette er autolagra versjonar som har landa på feil plass i filsystemet.

Men tilbake til det utilnærmelege skrivebordet mitt: På den andre Macen var det absolutt ikkje nokon @ til stades, berre eit plussteikn (greitt nok). Då eg sjekka innhaldet i dei utvida attributta på problemmaskina («xattr -p com.apple.genstore.origdisplayname Desktop» og liknande for kvart attributt), var det stort sett berre heksadesimale strenger som kom, m.a. ein som snakka om ein «NSPreservationReason». Noko var også heilt tomt, men i den nemnde origdisplayname dukka det opp eit filnamn, nemleg den Pages-fila eg har arbeidt mest med i det siste.

Ja vel. I Finder sjekka eg infovindauget til Skrivebord (markere Skrivebord og deretter trykkje ⌘I). Ja vel? Finder rapporterer at Skrivebord, som altså er ei mappe, skal opnast med TextWrangler, som om det var ei tekstfil? Og for andre enn meg sjølv fanst det «Ingen informasjon om tilgangsrettigheter», der det skulle ha stått «Ingen tilgang».

Eg retta dette siste (utan at det var hjelp i i seg sjølv), og sletta deretter alle attributta, så nei, eg veit ikkje kva for ei attributtsletting som gjorde susen, eller om det var heile greia:

brukar@coda:~% xattr -c Desktop

Og vips, så fungerte skrivebordet mitt igjen.

For ordens skuld, dette var på OS X 10.8.4.

——

(Resten av denne bloggposten er ikkje ein del av bloggposten, men er eit lite tillegg som ligg her ei lita stund for testføremål, som ei lita teneste til nokon som treng å teste noko. Videoen her er den same som video nr. 2 i sjølve bloggposten, men med litt andre innstillingar.)

Read Full Post »

Ein uventa telefon frå tidsmaskina

Telefonen kom ikkje frå framtida, men nesten. For det var ein hyggjeleg mann hjå Apple i California som ringde, han sat og samla inn teknisk informasjon i samband med ein bøgg som plagar mange av oss.

Backupsystemet Time Machine (her: på OS X 10.8.2) plagar nemleg mange av oss med at alt går veldig sakte på visse nyare versjonar av operativsystemet. Til dømes kan det gå slik at under tryggingskopiering vert 37 MB kopiert over til backupdisk, så stoppar overføringane medan Time Machine tygg på noko mystisk noko, og det stoppar opp slik i kanskje ein time, før dei resterande 1,5 GB fyk over på få sekund. Sjølv å tryggingskopiere berre ein handfull mega kan ta ulideleg mykje tid.

La meg presisere at det også er mange som ikkje har dette problemet. Men nokre av oss er altså mellom dei uheldige. I mitt tilfelle tydde eg til denne terminalkommandoen (med eit veldig vidt terminalvindauge) for å sjå på kva Time Machine jobba med:

sudo fs_usage -w | grep backupd

Det eg fann der, var at jau, undervegs i kopieringa finn plutseleg Time Machine ut at no skal vi tyggje på alle småfilene i tidlegare backup av /.DocumentRevisions-V100, og kvar einaste ei av desse småfilene skal vi tyggje på i femten sekund kvar, eller kor lenge det no var. For meg fungerte det å stappe denne mappa inn i eksklusjonslista til Time Machine, den fyrste tryggingskopieringa etterpå gjekk sakte, resten gjekk kjapt. Straks eg fjerna mappa frå eksklusjonslista igjen, kom problemet tilbake frå andre tryggingskopiering av, men straks eg ekskluderte mappa på nytt, vart eg kvitt problemet frå andre kopiering av som sist. Slik er det begge Macane eg disponerer. Begge bruker backupdisk på kabel (USB, FireWire) som er stappa rett inn i Macen.

Den nemnde mappa er staden der databasen for dokumentversjonar i OS X 10.7 og 10.8 ligg (her om dei aktuelle forbetringane i OS X 10.8 Mountain Lion), så dersom ein er oppteken av å sikre dokumentversjonar, er det jo litt dumt. Men slikt er trass alt ikkje det aller viktigaste på disken min. Det viktige er dei ferdige dokumenta, ikkje at eg endra eit komma onsdag kl. 17:43 førre veke.

På brukarforumet til Apple finst det ein lang tråd om problemet, det kan sjå ut til at ulike brukarar opplever det på ulike måtar, og at det ikkje finst éi løysing som fungerer for alle. Nokre av dei som har skrive på forumet, fortel at dei har vorte oppringde av Apple-ingeniørar, og no var det altså min tur. Han fekk nokre utfyllande detaljar om korleis eg har kopla saman Mac og backupdisk, om korleis eg omgår problemet og kan framprovosere det igjen, og så fekk han ei stadfesting på nokre andre ting eg hadde skrive. Og berre for å seie det: Nei, han bad ikkje om kredittkortnummer eller noko anna muffens. 🙂

Mannen takka for svara mine, og eg takka for at han hadde spurt. Noko av det litt spesielle er at vi brukarane på denne måten får eit innblikk i at Apple, som til vanleg er veldig stille av seg, faktisk prioriterer å jobbe med ei spesifikk sak. Derfor vart dette ein telefon frå tidsmaskina i dobbel tyding. Men det gjev også eit nærare og meir menneskeleg forhold til varemerket når brukarane vert direkte konsulterte av dei som utviklar produktet. Og at det i tillegg har sin eigen vesle reklameeffekt av typen «øyh, dei tek oss på alvor», er sjølvsagt ikkje noka ulempe.

Read Full Post »